จดหมายดังกล่าวเป็นบันทึกของรัฐบุรุษอาวุโส และ ‘บุคคลสำคัญของโลก’ แห่งยูเนสโกท่านนี้ ที่ได้มอบไว้กับหอสมุดรัฐบาลฝรั่งเศส ซึ่งจะครบวาระสมบูรณ์ในปี ค.ศ.๒๐๒๔ ให้เปิดเผยเนื้อหาต่อสาธารณชนทั่วโลกได้ จึงเป็นจุดสนใจว่าจะมีประเด็นอะไรบ้าง
ดังที่ผู้ติดตามบูรณาการของปรีดีทราบกันดีว่า ระหว่างท่านพำนักอยู่ในประเทศจีนและฝรั่งเศส ได้ติดตามความเป็นมาของบ้านเมืองไทย และเขียนบันทึกวิเคราะห์สภาพการณ์ต่างๆ อยู่ไม่ขาด มีเอกสาร หรือ Pamphlets ออกมาหลายฉบับ
หลายเรื่องที่เป็นกรณีสำคัญของบ้านเมือง เช่น เกี่ยวกับคอคอดกระ และเหตุการณ์ ๖ ตุลา ๒๕๑๙ สำหรับบันทึกฉบับที่ถูกกำหนดให้เปิดในปีหน้านี้ นิตยสาร ‘เวย์’ ได้เสนอบทความถึงความน่าจะเป็น ว่าครอบคลุมถึงเรื่องอะไรบ้างไว้ ๑๐ ประการ
ทว่าดูเหมือนประเด็นที่ได้รับความสนใจมากกว่าเพื่อน เป็นเรื่องที่เกี่ยวกับกรณีสวรรคตรัชกาลที่ ๘ ว่า “ใครฆ่า” ผู้คนมุ่งหวังว่าปรีดีจะแสดงความคิดเห็นในเรื่องนี้ไว้ในบันทึกนั้น จากการที่เขาเองถูกใส่ความว่าเป็นผู้สั่งการลอบปลงพระชนม์
แม้ผู้ศึกษาประวัติศาสตร์กรณีสวรรคตฯ อย่างลุ่มลึกพอสมควร จะสามารถสรุปได้แล้วว่า คนลงมือกระทำไม่น่าจะใช่สายลับญี่ปุ่น หรือมหาดเล็กใกล้ชิดในหลวงอานันท์ แพะรับบาปสามคน แน่แท้ แต่ก็ยังหวังกันว่าปรีดีจะเปิดเผยความจริงในบันทึก
Piyabutr Saengkanokkul @Piyabutr_FWP ผู้ซึ่งเรียนจบกฎหมายจากฝรั่งเศส ‘docteur en droit’ แบบเดียวกับปรีดี เขียนถึงกรณีนี้ไว้ ชวนให้ไปอ่านบทความของ “ดิน บัวแดง นักวิชาการประวัติศาสตร์ จาก ม.เชียงใหม่ ผู้ใช้เวลาศึกษาอยู่ที่ปารีสหลายปี”
เพื่อที่ “เราจะได้เลิกคาดหวังว่าจะมี ‘ทีเด็ด’ อะไรที่ซ่อนไว้อยู่ (ซึ่งผมเชื่อว่าไม่น่าจะมีอะไรน่าตื่นเต้นแบบกรณีสวรรคตตามที่หลายคนคาดหวังกัน) และหันมาสนใจเรื่องราวของปรีดีในมุมของรัฐบาลฝรั่งเศส การลี้ภัยของปรีดี” แทน
เดาเอาว่าที่ปิยบุตรออกมาดักคอไว้เช่นนี้ คงเห็นแล้วว่าทิศทางประเทศไทยในด้านการเมือง คงจะไม่มีหวังได้เห็นอุดมการณ์ก้าวหน้า เข้ามามีบทบาทในการปกครองอย่างน้อยๆ อีก ๓-๔ ปี
(https://waymagazine.org/pridi-banomyong-2024/ และ https://academia.edu/resource/work/112485187=IwAR1aS_N69h8Kriy0Ofot8)
