ภาพจาก Forbes
เวลาได้ยินวลีสวยๆประเภท "เมืองอัจฉริยะ" "เมืองสุขภาวะ" "เมืองที่เป็นมิตรกับผู้สูงวัย" ที่กำลังฮิตนักฮิตหนา ในยุทธศาสตร์งานวิจัย โดยเฉพาะในแหล่งทุนใหญ่ของประเทศแล้ว ได้แต่ถอนใจ
แค่ทำให้ฟุตบาธที่คนเดินแล้วไม่ชนเสา ไม่ตกท่อ ท่อระบายน้ำไม่มีขยะอุดตันจนน้ำท่วมเมือง ยังทำไม่ได้ จะไปสร้างเมืองที่มัน "อัจฉริยะ" กันยังไง?
ตึกสวยเก๋ของมหาลัยแห่งหนึ่ง ติดคำว่า "innovation" เต็มตึกไปหมด เปิดตึกให้ร้านกาแฟ ร้านอาหาร และเซเว่น เช่าขายของ แค่นี้ ก็เป็น innovation แล้ว
เมื่อวานเย็น แวะไปให้ข้าวหมาจรที่นั่น เห็นมีจัดงานใหญ่โต เลยแวะเข้าไปดู เห็นคนแต่งตัวพื้นเมือง นั่งขายน้ำกระเจี๊ยบ น้ำลำไยในหม้อดินเผา มีขนมบ้านๆ ขายอยู่สองสามเจ้า แค่นี้ ก็เป็น innovation แล้ว
อย่างนี้ กาดตองกาย แถวบ้านดิฉัน มิยิ่ง innovation หนักหรือ
ขายตั้งกะเห็ดป่า ไปยันลาบดิบ จนเครื่องมือการเกษตร
เพียงแต่คนขายเขาไม่ได้นุ่งซิ่น เกล้ามวย หาบกระจาดมาเท่านั้น
ทราบจากยามว่า ผู้บริหารตึกสวยเก๋ที่ว่า สั่งให้ไล่หมาไปให้หมด ไม่ให้เข้ามาป้วนเปี้ยนในตึก เพราะดันไปทำถังขยะ (ที่แยกรีไซเคิล)ล้ม ขยะเกลื่อนกระจัดกระจาย
ก็เพิ่งรู้ว่า innovation นี่ ไม่ถูกกับหมาจรจัด
ไปนั่งฟังผู้บริหารของมหาลัยแห่งหนึ่งพูดเรื่องทุนใหญ่โต ที่จะให้กับแผนงานวิจัยขนาดใหญ่ มีการเอาตัวอย่างแผนงานที่นัยว่า เป็นตัวอย่างของความสำเร็จมาแจกให้อ่านกัน ดิฉัน นั่งนับคำประเภท "ต้นแบบ" "อัจฉริยะ" "นวัตกรรม" ได้เป็นสิบคำ อ่านแล้วก็เกือบๆจะเคลิ้ม
รอบที่สิบ ถึงได้คิด ถ้าเปลี่ยนเห็ดเป็นเครื่องสำอางค์ แล้วเรียกว่า "อัจฉริยะ" สงสัยเราจะนิยาม คำว่า "อัจฉริยะ" ไม่ตรงกันเสียแล้ว
นี่เป็นเทรนด์ที่พวก technocrats กำลังพาประเทศไป สร้างคำที่สวยเก๋ แต่ปราศจากเนื้อหา กลวงเปล่า และลดทอนชีวิตของผู้คนลงเหลือดัชนีชี้วัดตัวเดียวคือ "มูลค่าเพิ่ม"
ซึ่งไม่เคยถามว่า เพิ่มให้ใคร มิพักจะพูดถึงว่า มันไม่เคย "เพิ่ม" จริง
ที่น่าสมเพชคือ มหาลัยที่ควรจะมีสมองมากกว่า technocrats พวกนี้ดันคิดไม่ได้ แต่กลับเอา checkbox พวกนี้ มาใช้เป็นตัวชี้วัด "คุณค่าของงานวิจัย" และที่แย่หนักคือ พวกผู้บริหารระดับล่างลงมา ก็ดันไม่มีปัญญาที่จะคิดหรือคัดง้าง รับเอาคำเก๋ๆ กลวงๆพวกนี้ มา "ต่อยอด" สร้าง "ต้นแบบ" "พัฒนามูลค่าเพิ่ม" กันต่อไป ราวกับสถาบันวิชาการนั้นเป็นโรงงานผลิตเห็ดกระป๋องก็ไม่ปาน
เปล่า ที่บ่นนี่ไม่ใช่อะไร กำลังเขียนแผนงานส่งมหาลัยเหมือนกัน แค่อยากรู้ว่าถ้าใส่คำประเภท"สังคมที่เป็นธรรม" "สิทธิที่ทั่วถึง" อะไรพรรณนี้เข้าไป มันจะยัง "อัจฉริยะ" อยู่ไหม
Pinkaew Laungaramsri
