Kornkit Disthan
September 19
·
ศรีเทพเป็นมรดกโลกแล้ว แต่มรดกของศรีเทพยังอยู่ไกลบ้าน
หลายปีก่อนผมเคยเขียนเรื่องแผ่นทองดุนรูปเทพเจ้ากับโพธิสัตว์จากศรีเทพ ไปแล้วรอบหนึ่ง คิดว่าคงไม่มีอีกแล้ว ที่ไหนได้ ยิ่งนับวันยิ่งมีสมบัติของศรีเทพโผล่ออกมาให้เห็นตามพิพิธภัณฑ์ต่างๆ
เช่นนี้อยู่ที่ Victoria and Albert Museum กรุงลอนดอน ไม่ได้บอกว่ามาจากศรีเทพ แต่บอกว่าเป็น "สไตล์ศรีเทพ" (Si T'ep style) และบอกว่าอาจจะเกี่ยวข้องกับศรีเทพ ที่ จ. เพชรบูรณ์ ประเทศไทย ระบุอายุไว้ว่า ปลาย ค.ศ. 700 - ค.ศ. 800
แน่นอนว่า แผ่นทองพวกนี้ดูยังไงก็รู้ว่าเป็นสกุลช่างเดียวกัน ทำขึ้นในช่วงเวลาไล่เลี่ยกัน คือเก่าสุดก็ ค.ศ. 600 ใหม่สุดก็ ค.ศ. 800
บางชิ้นบอกว่ามาศรีเทพ บางชิ้นไม่บอกว่ามาจากศรีเทพ แต่ให้เดาก็รู้ว่ามาจากแหล่งเดียวกัน เพราะศรีเทพถูก "ปล้น" จนเกือบเหี้ยน
รูปนี้ทาง Victoria and Albert Museum ระบุว่าเป็น Chandraprabha Lokesvara หรือ "จันทรประภาโลเกศวร" คือปางหนึ่งทั้ง 108 ปางของพระโลเกศวร คือพระอวโลกิเตศวรโพธิสัตว์ในภาคแสงจันทร์
อนึ่ง กระต่ายเป็นสัญลักษณ์คู่กับพระจันทร์ ในทางพุทธศาสนามีชาดกเล่าเรื่องพระโพธิสัตว์พระชาติหนึ่งเกิดเป็นกระต่าย ยอมสละชีวิตเอาเนื้อให้คนอื่นได้กิน (คือท้าวสักกะแปลงกายมาขอเนื้อกระต่าย เพื่อทดสอบจิตใจโพธิสัตว์) ท้าวสักกะเทวราชซาบซึ้งใจ จึงนำรูปกระต่ายไปประดับที่ดวงจันทร์เพื่อยกย่องชมเชย
รูปกระต่ายในประภามณฑล (วงรัศมี) ทำได้น่าเอ็นดู แต่ยังไม่งามและสมจริงเท่าองค์ที่อยู่ที่ Norton Simon Museum สหรัฐฯ (โปรดชมได้จากลิ้งก์ในช่องคอมเมนต์)
แผ่นทองอีกชิ้น ดุนเป็นรูปพระวิษณุ องค์นี่ทรวดทรงองค์เอวงามหมดจด ทรงถือสังข์ จักร กับพูนดินในพระหัตถ์ พระหัตถ์อีกข้างมีคทาค้ำไว้ แผ่นทองชิ้นนี้อยู่ที่ Cleveland Museum of Art ประเทศสหรัฐฯ และก็เช่นกัน แม้ว่ามันจะเป็นสิลปะศรีเทพเอามากๆ แต่ก็ไม่ได้ระบุชัดว่ามาจากศรีเทพ เพียงแต่บอกว่า เป็น "Sri Deb Style" แต่ประเมินไว้วา่เก่าถึง ค.ศ. 600
อีกองค์ที่เสด็จไปอยู่ที่สหรัฐอเมริกา คือแผ่นทองคำดุนรูปพระโพธิสัตว์ประทับนั่ง อยู่ที่ The Metropolitan Museum of Art ถึงไม่ได้บอกว่ามาจากศรีเทพ แต่ลองดูเถอะครับว่าศิลปะมันศรีเทพไหม?
ที่สำคัญคือแผ่นทองชิ้นนี้บริจากให้พิพิธภัณฑ์โดย มิตรสหายของจิม ทอมป์สัน (Gifts of friends of Jim Thompson) เป็นที่รู้กันในหมู่ผู้ศึกษาเรื่องศรีเทพว่า จิม ทอมป์สัน มีความเกี่ยวข้องกับเรื่องอื้อฉาวเกี่ยยวศิลปะวัตถุในศรีเทพอยู่ คือ กรณีครอบครองเศียรโพธิสัตว์ที่ถูกลักตัดที่ถ้ำเขาถมอรัตน์
ของพวกนี้ควรเชิญกลับมาเมืองไทยใหม่? แน่นอน ถ้ามันมีหลักฐานว่านำมาจากศรีเทพก็ควรเรียกร้องให้คืนมาซะ (แต่ถ้าไม่มีก็ยากอยู่) เหมือนกับที่กัมพูชาได้ของโบราณคืนประเทศไม่เว้นแต่ละเดือน รวมถึงของล้ำค่าจากเมืองเกาะแกร์ ซึ่งได้เป็นมรดกโลกในคราวเดียวกับศรีเทพด้วย
ศรีเทพมีอะไรมากว่าที่คุณคิด เพียงแต่ที่เราคิดไม่ถึง เพราะของมันไปขนอยู่นอกเสียมากนั่นเอง
·
ศรีเทพเป็นมรดกโลกแล้ว แต่มรดกของศรีเทพยังอยู่ไกลบ้าน
หลายปีก่อนผมเคยเขียนเรื่องแผ่นทองดุนรูปเทพเจ้ากับโพธิสัตว์จากศรีเทพ ไปแล้วรอบหนึ่ง คิดว่าคงไม่มีอีกแล้ว ที่ไหนได้ ยิ่งนับวันยิ่งมีสมบัติของศรีเทพโผล่ออกมาให้เห็นตามพิพิธภัณฑ์ต่างๆ
เช่นนี้อยู่ที่ Victoria and Albert Museum กรุงลอนดอน ไม่ได้บอกว่ามาจากศรีเทพ แต่บอกว่าเป็น "สไตล์ศรีเทพ" (Si T'ep style) และบอกว่าอาจจะเกี่ยวข้องกับศรีเทพ ที่ จ. เพชรบูรณ์ ประเทศไทย ระบุอายุไว้ว่า ปลาย ค.ศ. 700 - ค.ศ. 800
แน่นอนว่า แผ่นทองพวกนี้ดูยังไงก็รู้ว่าเป็นสกุลช่างเดียวกัน ทำขึ้นในช่วงเวลาไล่เลี่ยกัน คือเก่าสุดก็ ค.ศ. 600 ใหม่สุดก็ ค.ศ. 800
บางชิ้นบอกว่ามาศรีเทพ บางชิ้นไม่บอกว่ามาจากศรีเทพ แต่ให้เดาก็รู้ว่ามาจากแหล่งเดียวกัน เพราะศรีเทพถูก "ปล้น" จนเกือบเหี้ยน
รูปนี้ทาง Victoria and Albert Museum ระบุว่าเป็น Chandraprabha Lokesvara หรือ "จันทรประภาโลเกศวร" คือปางหนึ่งทั้ง 108 ปางของพระโลเกศวร คือพระอวโลกิเตศวรโพธิสัตว์ในภาคแสงจันทร์
อนึ่ง กระต่ายเป็นสัญลักษณ์คู่กับพระจันทร์ ในทางพุทธศาสนามีชาดกเล่าเรื่องพระโพธิสัตว์พระชาติหนึ่งเกิดเป็นกระต่าย ยอมสละชีวิตเอาเนื้อให้คนอื่นได้กิน (คือท้าวสักกะแปลงกายมาขอเนื้อกระต่าย เพื่อทดสอบจิตใจโพธิสัตว์) ท้าวสักกะเทวราชซาบซึ้งใจ จึงนำรูปกระต่ายไปประดับที่ดวงจันทร์เพื่อยกย่องชมเชย
รูปกระต่ายในประภามณฑล (วงรัศมี) ทำได้น่าเอ็นดู แต่ยังไม่งามและสมจริงเท่าองค์ที่อยู่ที่ Norton Simon Museum สหรัฐฯ (โปรดชมได้จากลิ้งก์ในช่องคอมเมนต์)
แผ่นทองอีกชิ้น ดุนเป็นรูปพระวิษณุ องค์นี่ทรวดทรงองค์เอวงามหมดจด ทรงถือสังข์ จักร กับพูนดินในพระหัตถ์ พระหัตถ์อีกข้างมีคทาค้ำไว้ แผ่นทองชิ้นนี้อยู่ที่ Cleveland Museum of Art ประเทศสหรัฐฯ และก็เช่นกัน แม้ว่ามันจะเป็นสิลปะศรีเทพเอามากๆ แต่ก็ไม่ได้ระบุชัดว่ามาจากศรีเทพ เพียงแต่บอกว่า เป็น "Sri Deb Style" แต่ประเมินไว้วา่เก่าถึง ค.ศ. 600
อีกองค์ที่เสด็จไปอยู่ที่สหรัฐอเมริกา คือแผ่นทองคำดุนรูปพระโพธิสัตว์ประทับนั่ง อยู่ที่ The Metropolitan Museum of Art ถึงไม่ได้บอกว่ามาจากศรีเทพ แต่ลองดูเถอะครับว่าศิลปะมันศรีเทพไหม?
ที่สำคัญคือแผ่นทองชิ้นนี้บริจากให้พิพิธภัณฑ์โดย มิตรสหายของจิม ทอมป์สัน (Gifts of friends of Jim Thompson) เป็นที่รู้กันในหมู่ผู้ศึกษาเรื่องศรีเทพว่า จิม ทอมป์สัน มีความเกี่ยวข้องกับเรื่องอื้อฉาวเกี่ยยวศิลปะวัตถุในศรีเทพอยู่ คือ กรณีครอบครองเศียรโพธิสัตว์ที่ถูกลักตัดที่ถ้ำเขาถมอรัตน์
ของพวกนี้ควรเชิญกลับมาเมืองไทยใหม่? แน่นอน ถ้ามันมีหลักฐานว่านำมาจากศรีเทพก็ควรเรียกร้องให้คืนมาซะ (แต่ถ้าไม่มีก็ยากอยู่) เหมือนกับที่กัมพูชาได้ของโบราณคืนประเทศไม่เว้นแต่ละเดือน รวมถึงของล้ำค่าจากเมืองเกาะแกร์ ซึ่งได้เป็นมรดกโลกในคราวเดียวกับศรีเทพด้วย
ศรีเทพมีอะไรมากว่าที่คุณคิด เพียงแต่ที่เราคิดไม่ถึง เพราะของมันไปขนอยู่นอกเสียมากนั่นเอง
