ปีศาจกระดูกขาว พระถังซำจั๋ง และซุนหงอคง เทวตำนานอธิบายการแยกแยะปฏิปักษ์ปฏิวัติ จำแนกมิตรศัตรูในบทกวีของเหมาเจ๋อตุง

Theerapat Charoensuk
21h
ปีศาจกระดูกขาว พระถังซำจั๋ง และซุนหงอคง เทวตำนานอธิบายการแยกแยะปฏิปักษ์ปฏิวัติ จำแนกมิตรศัตรูในบทกวีของเหมาเจ๋อตุง
แนวคิดเชิงวรรณกรรมปฏิวัติของจีนยุคแรก ราวช่วง 1950-1964 ก่อนการปฏิวัติวัฒนธรรมจะผลักไสวรรณกรรมและวรรณคดีให้พังพินาศ นักวรรณคดี กวีจีนยุคปฏิวัติ ต่างหาภาพแทนของตำนานปรัมปราดั้งเดิมมาตีความใหม่ และยกย่องเชิดชูตัวแทนของสามัญชน ชาวนา กรรมกร และผู้กล้าต่อต้านการกดขี่ของชนชั้นนำในอดีต
การกล่าวถึงเรื่องเล่าพญาวานรเทพแห่งไซอิ๋วนี้ เป็นที่จดจำมากในบทกวีโต้ตอบระหว่างกว๋อโมโย่ ผู้นำความคิดและปัญญาชนคนสำคัญของพรรคคอมมิวนิสต์ กับเหมาเจ่อตง เมื่อทางพรรคได้จัดแสดงละครเวทีเรื่อง ซุนหงอคงปราบปีศาจ ในราวปี 1961
เนื้อเรื่องเล่าถึงตำนานไซอิ๋วช่วงที่คณะเดินทางตามหาพระไตรปิฎกไปถึงด่านภูเขาคุนหลุน พบปีศาจกระดูกขาว 白骨精 ผัวเมียคู่หนึ่งปลอมตัวเป็นคนตกทุกข์ได้ยากมาพึ่งพิง หงอคงกระสากลิ่นปีศาจ จะขับไล่ผัวเมียคู่นั้นหนีไป แต่พระถังซำจั๋งมองไม่ออก คิดว่าหงอคงกลั่นแกล้งคนยากไร้ จึงสั่งรัดเกล้าทองคำให้ทรมานหงอคง จนตือโป๊ยก่ายต้องขอร้องให้ปล่อย สุดท้ายปีศาจผัวเมียแสดงธาตุแท้คิดจับกินพระถังซำจั๋ง หงอคงต้องอาละวาดปราบปีศาจจนสำเร็จ
กว๋อโมโย่ มองว่า พระถังซำจั๋งเป็นเหมือนพวกนายทุนน้อยปฏิกิริยาในพรรค เห็นศัตรูดีกว่าพรรคพวกตนเอง เป็นปฏิปักษ์ปฏิวัติ จึงเขียนบทกวีให้เหมาอ่าน ดังนี้
人妖颠倒是非淆，对敌慈悲对友刁。
咒念金箍闻万遍，精逃白骨累三遭。
千刀当剐唐僧肉，一拔何亏大圣毛。
教育及时堪赞赏，猪犹智慧胜愚曹。
แยกคนดีปีศาจไม่อาจได้
ศัตรูยังเห็นใจมิตรไม่สน
บังคับรัดเกล้าทองท่องคำมนต์
ปล่อยภูตผีหนีสามหนเกินทนทาน
พระถังเอยควรถูกหักมือและเท้า
เทียบเส้นขนยังไม่เท่าที่ประหาร
เปล่งคำสอนแต่ปากลำบากงาน
ตือโป๊ยก่ายปรีชาชาญกว่าพระเอยฯ
เหมาเจ๋อตงอ่านกวีของกว๋อโมโย่แล้วคิดในอีกทางหนึ่ง จึงเขียนบทกวีตอบไปดังนี้
一从大地起风雷，
便有精生白骨堆。
僧是愚氓犹可恕，
妖为鬼蜮必成灾。
金猴奋起千钧棒，
玉宇澄清万里埃。
今日欢呼孙大圣，
只缘妖雾又重来。
พายุสายฟ้าฟาดพินาศพื้น
ปีศาจตื่นจากกองกระดูกขาว
พระถังโง่พอสอนให้ผ่อนยาว
แต่ผีภูตสามหาวควรทำลาย
วานรทองคำฟาดพลองพาดฟ้า
วังหยกอันล้ำค่าเป็นฝุ่นหาย
หมอกปีศาจมิอาจล้ำมากล้ำกราย
ซุนหงอคงดุจสหายเหล่าแรงงาน!
เหมาหมายความว่า ตอนนี้ศัตรูของการปฏิวัติคือปีศาจจักรพรรดินิยม ไม่ใช่พระถังซำจั๋งที่ถึงแม้จะโง่งมก็ยังพอสอนได้ ซุนหงอคงเป็นดุจเหล่าแรงงานกรรมาชีพที่พลิกฟ้าปฏิวัติบุกถึงวังหยกของเง็กเซียนฮ่องเต้เพื่อล้มล้างการข่มขี่ที่ยาวนาน เตือนให้กว๋อโมโย่มองถึงศัตรูที่แท้จริงมากกว่าจะผลักไสมิตรที่ช่วยเหลือเดินทางไปด้วยกัน การแยกแยะมิตรศัตรูที่แท้ให้ออกจึงเป็นหนทางเดินทางไกลสู่แดนชมพูทวีปสุขาวดีประจิมทิศอันไกลโพ้น นำพระไตรปิฎกคือสังคมในอุดมคติมาได้สำเร็จ
จะเห็นได้ว่า การปฏิวัติของเหมาเจ๋อตงในทางกวี ใช้แนวคิดจากวรรณกรรม วรรณคดีโบราณ โดยเฉพาะกวีในยุคราชวงศ์ถัง-หมิง มาตีความใหม่เพื่อรับใช้แนวทางความคิดใหม่ มิใช่ทิ้งสิ่งเก่าไปเสียหมด แต่ช่วงการปฏิวัติวัฒนธรรมทำให้แนวคิดแบบนี้ลบหายไปจากภาพจำของความเป็นจีนแผ่นดินใหญ่ รวมถึงลีลากวีของเหมาเจ๋อตุงที่จืดชืดราบเรียบลง พร้อมกับการทวีอำนาจเผด็จการของแก๊งสี่คนที่แยกแยะมิตรศัตรูไม่ออก กวาดล้างจนทำให้จีนถอยหลังลงหลายสิบปี
กวีตามแนวคิดของเหมาเจ๋อตุงในครั้งนั้นที่ทำให้ชนะก๊กมินตั๋งและผ่านพ้นสงครามเย็น กับแนวทางปฏิวัติวัฒนธรรมในภายหลังครองอำนาจ แบบไหนก่อความสำเร็จเปลี่ยนแปลงได้ในทางที่ดี ผู้ศึกษาประวัติศาสตร์การเมืองพึงตรอง
ภาพพิมพ์เรื่องไซอิ๋วตอนปีศาจกระดูกขาว 白骨精 ยุคราชวงศ์ชิง ต้นฉบับอยู่ในพิพิธภัณฑ์พระราชวังแห่งชาติ สาธารณรัฐจีน (ไต้หวัน)