ภาพจากหนังสือ ในแดนวิปลาส : บันทึกบาดแผลสามัญชนบนโลกคู่ขนาน
...
Nutchapakorn Nummueng
5d
กระบวนการยุติธรรมในแดนวิปลาส
.
เมื่อวาน ได้ไถ่ถามทนายยิ่งชีพ นักกฎหมายมือหนึ่งประจำออฟฟิศว่า ไอ้สิ่งที่ว่า “ขอถอนประกันตัวเอง” ของสองนักกิจกรรมทางการเมือง มันเป็นสิ่งที่อธิบายได้ไหม มันทำได้จริงหรือเปล่า เพราะนึกสงสัยว่า มันจะมีประเทศไหนที่ประชาชนสามารถขอให้รัฐพรากอิสรภาพตนไปได้โดยไม่ผิดกฎหมาย
.
นักกฎหมายยามจำเป็น ให้คำอธิบายว่า การขอถอนประกันตัวเอง อธิบายได้ด้วยกรอบ “การทำสัญญา” การประกันตัวเปรียบเสมือนการทำสัญญาประเภทหนึ่งระหว่าง ผู้ต้องหา/จำเลย กับ ศาล เมื่อฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งไม่เห็นชอบด้วยกับสัญญาดังกล่าวก็สามารถบอกเลิกสัญญาได้
.
พออธิบายด้วยกรอบเรื่องสัญญาอธิบาย ก็รู้สึกว่า เรื่องนี้มันเข้าใจง่ายกว่าที่คิด แต่ก็ยังไม่หายคาใจว่า มีประเทศไหนในโลกที่ปกครองในระบอบประชาธิปไตย แล้วประชาชนสามารถร้องให้ศาลจำกัดสิทธิเสรีภาพตนได้ โดยเฉพาะเมื่อผู้ร้องขอไม่ได้กระทำความผิดกฎหมายหรือกระทำการใดๆ ที่ขัดต่อรัฐธรรมนูญ
.
สาเหตุหลักที่คาใจ เพราะเห็นว่า การขอประกันตัวหรือการปล่อยตัวชั่วคราวเป็นสิทธิขั้นพื้นฐาน อิสรภาพหรือสิทธิเสรีภาพของประชาชนไม่ใช่สิ่งที่ใช้แลกเปลี่ยนได้ ดังนั้น รัฐหรือในกรณีนี้คือ ศาล มีหน้าที่คุ้มครองเสรีภาพของประชาชน การจะพรากสิทธิเสรีภาพของประชาชนได้ ก็ต้องด้วยเหตุว่า กระทำการอันเป็นเหตุให้จำกัดเสรีภาพได้ อย่างน้อยที่สุดก็ต้องฝ่าฝืนเงื่อนไขประกันตัว
.
ในมุมมองของผมซึ่งไม่ได้แตกฉานทางกฎหมาย คิดว่า การที่ศาลให้ปล่อยตัวชั่วคราวไม่ใช่การทำสัญญาแบบปกติทั่วไป แต่เป็นการทำหน้าที่ตามบทบัญญัติแห่งรัฐธรรมนูญ เป็นสิ่งที่รัฐต้องประกันให้ประชาชน แม้จะมีการวางหลักทรัพย์หรือเงื่อนไขในการประกันตัว แต่นั้นก็ไม่ใช่การทำสัญญาทั่วไป ดังนั้น หากไม่ใช่การกระทำผิดตามเงื่อนไขประกันตัว หรือตามกฎหมาย ศาลก็ให้ถอนประกันไม่ได้ เพราะเป็นหน้าที่ศาลที่ต้องให้อิสรภาพหรือเสรีภาพนี้ไว้
.
เมื่อวานตอนบ่ายๆ ผมยังพูดติดตลกกับนักกฎหมายมือหนึ่งว่า สุดท้ายศาลคงไม่ยอมให้เอาตัวไปขัง ต่อให้ใช้กรอบเรื่องการทำสัญญามาอธิบายก็ตาม นี่ยังแอบเดาว่า ศาลอาจสั่งให้ปล่อยตัวแบบไม่มีเงื่อนไขไปเลยจะได้ไม่วุ่นวายขอถอนประกันอีก
.
แต่เมื่อคืน ผมก็พบว่า ผมประเมินกระบวนการยุติธรรมในแดนวิปลาสต่ำไป สุดท้ายสองนักกิจกรรมก็เดินเข้าเรือนจำไปจริงๆ และกลายเป็นเรื่องสิทธิเสรีภาพที่ถูกเขียนไว้ในรัฐธรรมนูญก็ถูกขีดทิ้งเหมือนไม่มีอยู่เลย
.....
