.jpeg)
.....เมื่อย้อนไปทบทวนรากเหง้า-ที่มาที่ไปของวาทกรรมชุดนี้ จะพบว่า "ให้คนดีได้ปกครองบ้านเมือง" คือเนื้อความตอนหนึ่งของพระบรมราโชวาทในหลวง ร.9 ที่พระราชทานไว้ในพิธีเปิดงานชุมนุมลูกเสือแห่งชาติ จ.ชลบุรี เมื่อ 11 ธ.ค. 2512
รศ.ดร.ประจักษ์ เชื่อว่า คนที่อ้างถึงการเมืองคนดีอาจมีทั้งที่อ้างไปถึงพระราชดำรัส และอาจไม่รู้และไม่ได้โยงกลับไปที่ตัวพระราชดำรัส
ถ้ากลับไปดูบริบทเราจะยิ่งเห็นชัด พระราชดำรัสนี้เกิดขึ้นในสมัยรัฐบาล ถนอม กิตติขจร โดยที่ ถนอม เรียกตัวเองตลอดว่าเป็น “นายกฯ คนดี” เวลาให้คำขวัญวันเด็กจะบอกว่า “จงทำดี จงทำดี จงทำดี” แล้วพยายามสร้างภาพให้เห็นว่าตัวเองเป็นนายกฯ ใจซื่อ มือสะอาด มีคุณธรรม ศีลธรรม ดังนั้นเผด็จการก็มีคุณธรรมได้ เป็น “เผด็จการผู้ทรงธรรม”
“วาทกรรมคนดีปกครองบ้านเมืองมาพร้อมกับบริบทของการเมืองแบบเผด็จการทหาร ดังนั้นศีลธรรมการเมืองแบบไทยไม่ได้สนใจว่าคุณเป็นเผด็จการหรือเปล่า เผด็จการก็เป็นคนดีได้ในความหมายศีลธรรมแบบไทย ๆ”
นักวิชาการด้านรัฐศาสตร์มองว่า วาทกรรมคนดีจะขาดความศักดิ์สิทธิ์ลงไปเรื่อย ๆ เพราะขบวนการหรือกลุ่มที่เอามาใช้เอามาอ้างล้วนเต็มไปด้วยข้อกังขาทั้งสิ้น
“ศาลรัฐธรรมนูญชุดนี้ก็มีที่มายึดโยงกับคณะรัฐประหาร จึงไม่มีทางมองเป็นอื่นนอกจากศีลธรรมเป็นเรื่องของอำนาจ” เขากล่าวทิ้งท้าย
.webp)
ในคืนสุดท้ายก่อนเลือกตั้ง 2562 ทรท. เผยแพร่ประกาศสำนักพระราชวัง เมื่อเวลา 22.44 น. วันที่ 23 มี.ค. 2562 ว่า ร.10 โปรดเกล้าฯ ให้อัญเชิญพระบรมราโชวาทของ ร.9 มาเผยแพร่ เพื่อ “เตือนสติ ให้น้อมนำมาเป็นแนวทางในการปฏิบัติหน้าที่”
ปัญหา “จริยธรรม” ที่ตีความโดยรัฐธรรมนูญ
คำวินิจฉัยศาลรัฐธรรมนูญให้ เศรษฐา พ้นจากเก้าอี้นายกฯ เพราะ “ไม่มีความซื่อสัตย์สุจริตเป็นที่ประจักษ์” มีเนื้อหาหลายส่วนที่พยายามตีกรอบจริยธรรม-กำหนดบรรทัดฐานใหม่ขึ้นในสังคมการเมือง ทว่าคำอธิบายระหว่างบรรทัดกลับชวนให้เกิดความฉงนสงสัย
บีบีซีไทยขอให้ รศ.ดร.ประจักษ์ ช่วยตีความ และแปลงศัพท์กฎหมาย-การปกครองให้เป็นภาษาที่วิญญูชนพอจะเข้าใจได้ โดยอ้างถึงคำวินิจฉัยศาลรัฐธรรมนูญใน 3 ประเด็นนี้
หนึ่ง ให้คำจำกัดความคำว่า ซื่อสัตย์ และ สุจริต “มิใช่เป็นเพียงเรื่องของการกระทำทุจริตหรือประพฤติโดยมิชอบเท่านั้น แต่ต้องให้เกิดความเชื่อมั่น ศรัทธา เชื่อถือได้ ซึ่งต้องเป็นการทำให้วิญญูชนทั่วไปทราบและยอมรับว่าเป็นผู้ที่มีความซื่อสัตย์สุจริต หากเห็นว่าไม่เป็นเช่นนั้นย่อมถือได้ว่าไม่ใช่เป็นผู้ที่มีความซื่อสัตย์สุจริตเป็นที่ประจักษ์”
เห็นว่า เป็นการตีความแบบครอบจักรวาล และใช้คำนามธรรมมาก “เชื่อมั่น ศรัทธา เชื่อถือได้” ซึ่งไม่เกี่ยวกับเรื่องจริยธรรมโดยตรง แต่เกี่ยวกับภาวะผู้นำ
“สมมติไม่ได้ทำผิดอะไรเลย แต่เป็นนายกฯ ที่มีบุคลิกที่คนไม่เชื่อมั่น ก็กลายเป็นผิดจริยธรรมแล้วหรือ ไม่ต้องพูดถึงนายกฯ หรอก มีหัวหน้าองค์กรมากมายที่ลูกน้องไม่เชื่อมั่น ศรัทธา เชื่อถือ แต่ไม่ได้หมายความว่าเขาไม่มีจริยธรรม มันคนละเรื่องกัน เขาอาจทำงานไม่ได้เรื่อง ไม่มีภาวะผู้นำ มันเป็นเรื่องความสามารถในการบริหารและความสามารถในการครองใจคน”
ปัญหา “จริยธรรม” ที่ตีความโดยรัฐธรรมนูญ
คำวินิจฉัยศาลรัฐธรรมนูญให้ เศรษฐา พ้นจากเก้าอี้นายกฯ เพราะ “ไม่มีความซื่อสัตย์สุจริตเป็นที่ประจักษ์” มีเนื้อหาหลายส่วนที่พยายามตีกรอบจริยธรรม-กำหนดบรรทัดฐานใหม่ขึ้นในสังคมการเมือง ทว่าคำอธิบายระหว่างบรรทัดกลับชวนให้เกิดความฉงนสงสัย
บีบีซีไทยขอให้ รศ.ดร.ประจักษ์ ช่วยตีความ และแปลงศัพท์กฎหมาย-การปกครองให้เป็นภาษาที่วิญญูชนพอจะเข้าใจได้ โดยอ้างถึงคำวินิจฉัยศาลรัฐธรรมนูญใน 3 ประเด็นนี้
หนึ่ง ให้คำจำกัดความคำว่า ซื่อสัตย์ และ สุจริต “มิใช่เป็นเพียงเรื่องของการกระทำทุจริตหรือประพฤติโดยมิชอบเท่านั้น แต่ต้องให้เกิดความเชื่อมั่น ศรัทธา เชื่อถือได้ ซึ่งต้องเป็นการทำให้วิญญูชนทั่วไปทราบและยอมรับว่าเป็นผู้ที่มีความซื่อสัตย์สุจริต หากเห็นว่าไม่เป็นเช่นนั้นย่อมถือได้ว่าไม่ใช่เป็นผู้ที่มีความซื่อสัตย์สุจริตเป็นที่ประจักษ์”
เห็นว่า เป็นการตีความแบบครอบจักรวาล และใช้คำนามธรรมมาก “เชื่อมั่น ศรัทธา เชื่อถือได้” ซึ่งไม่เกี่ยวกับเรื่องจริยธรรมโดยตรง แต่เกี่ยวกับภาวะผู้นำ
“สมมติไม่ได้ทำผิดอะไรเลย แต่เป็นนายกฯ ที่มีบุคลิกที่คนไม่เชื่อมั่น ก็กลายเป็นผิดจริยธรรมแล้วหรือ ไม่ต้องพูดถึงนายกฯ หรอก มีหัวหน้าองค์กรมากมายที่ลูกน้องไม่เชื่อมั่น ศรัทธา เชื่อถือ แต่ไม่ได้หมายความว่าเขาไม่มีจริยธรรม มันคนละเรื่องกัน เขาอาจทำงานไม่ได้เรื่อง ไม่มีภาวะผู้นำ มันเป็นเรื่องความสามารถในการบริหารและความสามารถในการครองใจคน”
.webp)
ประจักษ์ ก้องกีรติ บอกว่า หากยังฝืนใช้การเมืองศีลธรรมตัดสินคดีต่อไป การเมืองไทยจะไปถึงทางตัน เพราะในโลกสมัยใหม่ การเมืองควรต่อสู้ด้วยนโยบาย ใครบริหารผิดพลาดก็ถูกตัดสินลงโทษทางการเมืองอยู่แล้ว
สอง เอ่ยถึง มาตรฐานวิญญูชน โดยระบุว่า “การที่นายกฯ เสนอแต่งตั้งใครเป็นรัฐมนตรี ไม่ได้อาศัยความไม่ไว้วางใจส่วนตน เพราะ ครม. ต้องได้รับความไว้วางใจจากสภา ซึ่ง ครม. หมายถึงนายกฯ และรัฐมนตรี ต้องได้รับความไว้วางใจจากประชาชนด้วย อันเป็นการเชื่อถือทางความเป็นจริง... รัฐมนตรีต้องน่าเชื่อถือและไว้วางใจจากประชาชนตามมาตรฐานวิญญูชน”
เห็นว่า ถ้าเอาตามมาตรฐานวิญญูชนคือคนทั่ว ๆ ไปที่คิดได้รู้ได้ ถ้ามันชัดเจนขนาดนั้นจริง ทุกคนต้องเห็นประจักษ์ชัดแจ้งเหมือนกันหมด
“มันต้องเป็นสิ่งที่ทุกคนเห็นไปในทางเดียวกัน หรือเป็นเสียงส่วนใหญ่ของสังคม คน 70 ล้านคน อย่างน้อยผู้ใหญ่ที่บรรลุนิติภาวะแล้ว อ่านออก เขียนได้ ติดตามข้อมูลข่าวสาร ต้องเห็นตรงกันหมดนะ อันนี้ก็ต้องตั้งคำถามกลับไปว่าคำวินิจฉัยที่อ้างวิญญูชน แต่คนกลับไม่เห็นด้วยกับศาล ทั้งชาวบ้านร้านตลาดทั่วไป นักวิชาการ คนในแวดวงการเมือง เพราะมันอาจไม่ได้ประจักษ์ชัดแจ้งอย่างที่ศาลกล่าวอ้างหรือไม่”
สาม ห้าม “สมคบสมาคมกับผู้มีความประพฤติหรือมีชื่อเสียงในทางเสื่อมเสีย” อันอาจกระทบกระเทือนต่อความเชื่อถือศรัทธาของประชาชนในการปฏิบัติหน้าที่ของนายกฯ ขัดมาตรฐานทางจริยธรรมฯ
เห็นว่า ถ้ามีความผิดแล้วเพียงเพราะไปเกี่ยวข้องกับใคร เป็นการตีความไปไกลมาก มันไม่ใช่ความผิดที่คุณก่อเอง แค่มีคนที่คุณไปสัมพันธ์รู้จักเขาผิด คุณก็ผิดไปด้วย ทั้งที่ในหลักกฎหมายไม่ถือเป็นความผิด ตรงนี้ยิ่งชี้ให้เห็นปัญหาในการเอาจริยธรรมมาอยู่ในพรมแดนทางการเมือง และให้อำนาจคณะบุคคลมาตัดสินชี้เป็นชี้ตายด้วยเรื่องจริยธรรมทั้งที่ถกเถียงและตีความต่างกันได้
ที่มา บีบีซีไทย
ส่วนหนึ่งของบทความ
ทำความเข้าใจ "การเมืองคนดี" ยุคปี 67 เมื่อศาลเป็นผู้คุมกฎ "ศีลธรรมแบบไทย ๆ"
(https://www.bbc.com/thai/articles/cvg5ng341zyo)
