สเตตัสนี้ Dark มากนะ ..ท่านผู้มีโลกสวยสีชมพู อย่าอ่าน
ภายในสังคมที่ถูกครอบงำด้วยระบบอุปถัมภ์ (patronage system) ก่อให้เกิดภาวะที่การเข้าถึงโอกาส มิได้เป็นไปตามคำสอนที่ว่า “ความพยายามอยู่ที่ไหน ความสำเร็จอยู่ที่นั่น” ที่ลูกตาสีตาสาท่องตามๆกัน เสมอไป แต่ขึ้นกับความสามารถในการเข้าถึงและเกาะเกี่ยวสายหรือเครือข่าย (connection) อุปถัมภ์ให้ได้ และบ่อยครั้งความเจริญก้าวหน้าไม่ได้ถูกพิจารณาตาม “ระบบความรู้ความสามารถ” (merit system) แต่ขึ้นอยู่กับ “เครือข่าย” ในระบบอุปถัมภ์
การเข้าถึงและเกาะเกี่ยวสายแห่งระบบอุปถัมภ์ มีหลากหลายรูปแบบ คือ
1. อาศัยปัจจัยทางสายเลือดและครอบครัว ได้แก่ การเป็นลูกหลาน หรือ เป็นญาติผ่านการแต่งงาน ของบุคคลหรือครอบครัวของบุคคลในระดับ “หัวแถว” ของสายการอุปถัมภ์ เราจึงเห็นภาพการที่บุคคลที่มีตำแหน่งสำคัญๆ ในวงการต่างๆ มีนามสกุลเหมือนๆ หรือซ้ำๆ บ่อยๆ สืบดูเข้าจริงๆจะพบเครือข่ายที่กุมอำนาจไม่กี่สายตระกูล
2. อาศัยปัจจัยทางการสวามิภักดิ์ ได้แก่ กรณีที่บุคคลซึ่งไม่มีข้อ 1 ยอมสวามิภักดิ์รับใช้ “นาย” และนำไปสู่การกลายเป็น “ลูกข่าย” ในสายการอุปถัมภ์ของ “นายของนาย” และ “นายของนายของนาย” ต่อเนื่องกันไปอย่างกว้างขวางและล้ำลึก เราจึงเห็นภาพคนต่อแถวยกกระเช้าอวยพรในงานปีใหม่บ้าง อวยพรวันเกิดบ้าง และโอกาสอื่นๆ มากมาย รวมทั้งงานศพ “นายของนายของนายของนาย” ซึ่งผู้ไปร่วมมักไม่มีเป้าหมายแสดงความเสียใจต่อครอบครัวผู้วายชนม์ แต่เพื่อไปให้ “นาย” ในระดับรองๆ ลงไปเห็นหน้า
3. อาศัยปัจจัยทางการมีสถาบันการศึกษาร่วมกัน ได้แก่ การที่คนเรียนร่วมสถาบัน ร่วมรุ่น หรือเป็นรุ่นพี่รุ่นน้อง ช่วยเหลือกันในเครือข่ายอุปถัมภ์ และขยายวงไปสู่การฝากฝังในระดับลูกหลาน เราจึงเห็นภาพการที่คนร่วมรุ่นร่วมสถาบันหรือเป็นพี่น้องผนึกกำลังในการครองตำแหน่ง และเห็นปรากฏการณ์ที่มีบทสนทนาจำพวก “คนนี้ พ่อเขาเรียนรุ่นเดียวกับผม” และในระดับการรับคนใหม่ๆ เข้าทำงาน ก็แอบเลือกคนที่จบสถาบันเดียวกันก่อน
ทางออกของลูกตาสีตาสา คือ
1. ทำอาชีพที่ไม่ต้องพึ่งระบบอุปถัมภ์มาก เช่น ไม่ต้องรับราชการ แต่ไปทำอาชีพที่อาศัยความรู้เฉพาะทาง เช่น หมอ วิศวะ สถาปนิก ครีเอทีฟ ค้าขาย ฯลฯ
2. หาคู่แต่งงานที่นามสกุลดีๆ เพื่อเข้าถึงข้อ 1
3. หิ้วกระเช้าเก่งๆ หัดเช่าพระเครื่องพระบูชา อาสาช่วยนายทำวิทยานิพนธ์ ช่วยลูกนายทำการบ้าน ฯลฯ เพื่อให้เข้าถึงข้อ 2
4. สอบเข้าสถานศึกษาเก่าแก่ให้ได้ เพื่อให้เข้าถึง ข้อ 3
5. ทำใจ ปลงซะ ทำบุญทำทาน เผื่อชาติหน้ามีจริงตามที่เขาบอก จะได้ไม่ลำบาก
Cr: มิตรสหายผู้น่ารักผู้นั้น
ที่มา
Nithinand Yorsaengrat
