โอมาร์ เอล กาตา เป็นช่างภาพสื่อมวลชนที่ทำงานในภาคเหนือของฉนวนกาซา
รายงานข่าวสืบสวนบีบีซี พบเมตา (Meta) จำกัดการเข้าถึงข่าวในดินแดนปาเลสไตน์
อาเหม็ด นัวร์, โจ ไทดี และยารา ฟารัก
บีบีซีแผนกภาษาอาหรับ, บีบีซี เวิลด์ เซอร์วิส และบีบีซี มอนิเตอร์ริง
20 ธันวาคม 2024
จากการวิจัยของบีบีซีพบว่า เฟซบุ๊กได้จำกัดการเข้าถึงผู้ชมของสำนักข่าวของปาเลสไตน์หลายแห่งอย่างรุนแรงในช่วงที่เกิดสงครามอิสราเอลและกาซา
จากวิเคราะห์ข้อมูลจากเฟซบุ๊กอย่างครอบคลุม บีบีซีพบว่า สำนักข่าวที่ตั้งอยู่ในดินแดนของชาวปาเลสไตน์ ได้แก่ ในฉนวนกาซาและเวสต์แบงก์ เผชิญกับการลดลงของอัตราการมีส่วนร่วมของผู้ชม (audience engagement) อย่างฮวบฮาบ นับตั้งแต่เดือน ต.ค. ปี 2023 เป็นต้นมา
บีบีซียังได้เห็นเอกสารหลายฉบับที่รั่วไหลออกมาซึ่งแสดงให้เห็นว่าอินสตาแกรม แพลตฟอร์มโซเชียลอีกแพลตฟอร์มที่เมตา (Meta) มีการกลั่นกรองเนื้อหาที่เป็นการแสดงความคิดเห็นโดยผู้ใช้งานชาวปาเลสไตน์เพิ่มขึ้น หลังจากเดือน ต.ค. 2023
ทางด้าน เมตา (Meta) ซึ่งเป็นเจ้าของเฟซบุ๊ก ระบุว่า ข้อบ่งชี้ใด ๆ ที่บอกว่าเมตาจงใจปิดกั้นเสียงใดเสียงหนึ่งถือว่า "ไม่เป็นความจริงอย่างสิ้นเชิง"
นับตั้งแต่สงครามระหว่างอิสราเอลและกลุ่มฮามาสในเขตกาซาเริ่มต้นขึ้น มีสื่อมวลชนจากภายนอกเพียงไม่กี่สำนักที่ได้รับอนุญาตให้เข้าไปในดินแดนฉนวนกาซาของปาเลสไตน์ และพวกเขาจะเข้าไปรายข่าวได้ก็ต่อเมื่อมีทหารอิสราเอลคอยประกบในพื้นที่
โซเชียลมีเดียได้เข้ามามีบทบาทในการเติมเต็มช่องว่างให้กับผู้ที่อยากฟังเสียงจากข้างในฉนวนกาซามากขึ้น เพจเฟซบุ๊กของสำนักข่าวต่าง ๆ อย่างเช่น ปาเลสไตน์ทีวี, สำนักข่าววาฟา และปาเลสไตน์ อัล-วาตัน นิวส์ ซึ่งดำเนินการอยู่นอกเขตเวสต์แบงก์ กลายเป็นแหล่งสำคัญสำหรับการติดตามข่าวของผู้คนจำนวนมากทั่วโลก
บีบีซีแผนกภาษาอาหรับได้รวบรวมข้อมูลการมีส่วนร่วมหรือเอนเกจเมนต์บนเพจเฟซบุ๊กขององค์ข่าวที่มีชื่อเสียงในปาเลสไตน์จำนวน 20 สำนัก ในปีที่เกิดเหตุการณ์บุกโจมตีอิสราเอลโดยกลุ่มฮามาส เมื่อวันที่ 7 ต.ค. เป็นต้นมา
ข้อมูลการมีส่วนร่วมหรือเอนเกจเมนต์ เป็นมาตรวัดสำคัญที่จะดูว่าบัญชีของเพจต่าง ๆ สร้างผลกระทบเพียงใด และใช้ดูว่ามีคนจำนวนมากน้อยแค่ไหนที่เห็นเนื้อหาบนเพจเหล่านั้น นอกจากนี้ยังรวมถึงข้อมูลอื่น ๆ เช่น จำนวนการแสดงความคิดเห็นหรือคอมเมนต์ จำนวนการแสดงความรู้สึก (reactions) และจำนวนครั้งที่ข่าวชิ้นนั้นถูกแชร์หรือส่งต่อออกไป
ยอดเอนเกจเมนต์บนเฟซบุ๊กของสำนักข่าวของปาเลสไตน์
แผนภูมิแท่งด้านบนนี้แสดงยอดเอนเกจเมนต์โดยเฉลี่ยต่อหนึ่งโพสต์ของเพจเฟซบุ๊กข่าวของปาเลสไตน์ แท่งแรกเป็นยอดเอนเกจเมนต์ระหว่างเดือน พ.ย. 2022 ถึง ต.ค. 2023 ส่วนแท่งที่สองเป็นยอดเอนเกจเมนต์ในช่วงปีหลังจากความขัดแย้งเกิดขึ้นในวันที่ 7 ต.ค. 2023
ในช่วงที่เกิดสงคราม การมีส่วนร่วมของผู้ชม (audience engagement) นั้นควรจะเพิ่มสูงขึ้น อย่างไรก็ตาม ข้อมูลดังกล่าวกลับแสดงให้เห็นว่า การมีส่วนร่วมของผู้ชมลดลงถึง 77% หลังจากที่กลุ่มฮามาสโจมตีอิสราเอล เมื่อวันที่ 7 ต.ค. 2023
ส่วนผู้สื่อข่าวจากสำนักข่าวจากปาเลสไตน์ทีวี มีผู้ติดตามทั้งสิ้น 5.8 ล้านคนบนเฟซบุ๊ก ได้ให้ข้อมูลสถิติหลังบ้านกับบีบีซี ซึ่งพบว่า จำนวนผู้ติดตามที่มองเห็นโพสต์ข่าวของเพจนั้นลดลงถึง 60%
"การโต้ตอบหรือปฏิสัมพันธ์กับเพจถูกจำกัดการเข้าถึงอย่างมาก และโพสต์ต่าง ๆ ของเรานั้นก็ไปไม่ถึงคนอ่าน" ทาริก ซีแอด ผู้สื่อข่าวของปาเลสไตน์ทีวี ระบุ
ตลอดช่วงช่วงปีที่ผ่านมา ผู้สื่อข่าวปาเลสไตน์หลายคนต่างเกรงว่าเนื้อหาออนไลน์ของพวกเขานั้นกำลัง "ถูกแบนให้อยู่ภายใต้" เงา หรือกล่าวอีกอย่างหนึ่งว่า ถูกจำกัดจำนวนคนที่สามารถเห็นเนื้อหาโดยเจ้าของแพลตฟอร์ม
เพื่อทดสอบเรื่องนี้ บีบีซีได้วิเคราะห์ข้อมูลชุดเดียวกันนี้กับเฟซบุ๊กของสำนักข่าวอิสราเอลอีก 20 แห่ง เช่น เยดิโอต์ อาโรนอต (Yediot Ahronot) , อิสราเอล ฮายอม (Israel Hayom) และแชนแนล 13 (Channel 13) เพจเหล่านี้ได้โพสต์เนื้อหาที่เกี่ยวข้องกับสงครามจำนวนมากเช่นกัน แต่การมีส่วนร่วมของผู้ชมกลับเพิ่มขึ้นเกือบ 37%
ยอดเอนเกจเมนต์บนเฟซบุ๊กของสำนักข่าวของอิสราเอล
แผนภูมิแท่งนี้แสดงถึงการมีส่วนร่วมของผู้ชมบนเพจเฟซบุ๊กขององค์กรข่าวของอิสราเอลในช่วงเวลาเดียวกัน
ก่อนหน้านี้เมตาเคยถูกกล่าวหาโดยองค์กรสิทธิมนุษยชนและชาวปาเลสไตน์ว่า บริษัทล้มเหลวในการกลั่นกรองกิจกรรมทางออนไลน์อย่างยุติธรรม
รายงานอิสระในปี 2021 ที่ว่าจ้างโดยบริษัทเมตากล่าวว่า นี่ไม่ใช่การกระทำโดยเจตนา แต่เกิดจากการขาดผู้เชี่ยวชาญที่พูดภาษาอาหรับในกลุ่มผู้ดูแล คำและวลีบางคำถูกตีความว่าเป็นคำหยาบคายหรือคำที่แสดงถึงความรุนแรง ทั้งที่จริงแล้วไม่ได้มีความหมายเชิงลบแต่อย่างใด
ยกตัวอย่างเช่น วลีภาษาอาหรับ อัลฮัมดุลิลลาฮ์ (Alhamdulillah) ซึ่งหมายถึง "การสรรเสริญพระอัลเลาะห์จงมีแด่พระองค์" บางครั้งถูกแปลโดยอัตโนมัติว่า "การสรรเสริญพระอัลเลาะห์จงมีแด่พระองค์, ผู้ก่อการร้ายชาวปาเลสไตน์กำลังกระทำการต่อสู้เพื่อเสรีภาพของพวกเขา"
อย่างไรก็ตาม เพื่อตรวจสอบว่าคำอธิบายดังกล่าวเป็นสาเหตุของการลดลงของเอนเกจเมนต์ในเพจข่าวปาเลสไตน์หรือไม่ บีบีซีได้วิเคราะห์ข้อมูลหลังบ้านของเพจเฟซบุ๊กภาษาอาหรับอีก 30 แห่งที่อยู่ในพื้นที่อื่น อย่างเช่น สกายนิวส์อาระเบีย และอัล-จาซีรา แต่พบว่า เพจข่าวเหล่านี้มีเอนเกจเมนต์เพิ่มขึ้นโดยเฉลี่ยเกือบจะ 100%
ยอดเอนเกจเมนต์บนเฟซบุ๊กของสำนักข่าวภาษาอาหรับ (ที่ไม่ใช่ของปาเลสไตน์)
แผนภูมิแท่งแสดงเอนเกจเมนต์เปรียบเทียบในช่วงเวลาเดียวกันของเพจองค์กรข่าวที่ใช้ภาษาอาหรับในภูมิภาคตะวันออกกลาง
เมตา ได้ตอบชี้แจงการวิเคราะห์ของบีบีซีว่า บริษัทไม่ได้ปิดบัง "มาตรการเกี่ยวกับผลิตภัณฑ์และนโยบายชั่วคราว" ที่ได้ดำเนินการในเดือน ต.ค. 2023
เมตาระบุว่า บริษัทได้เผชิญกับความท้าทายในการรักษาสมดุลในเรื่องสิทธิและเสรีภาพในการพูด เพราะมีข้อเท็จจริงว่ากลุ่มฮามาสนั้นได้ถูกสหรัฐอเมริกาคว่ำบาตร และถูกจัดว่าเป็นองค์กรที่อันตรายภายใต้นโยบายของเมตาเอง
บริษัทเจ้าของแพลตฟอร์มโซเชียลมีเดียยักษ์ใหญ่กล่าวด้วยว่า เพจที่โพสต์เนื้อหาเกี่ยวกับสงครามโดยเฉพาะ มีแนวโน้มที่การมีส่วนร่วมของผู้ชมผู้อ่านนั้นได้รับผลกระทบมากขึ้น
"เรารับรู้ว่ามีความผิดพลาดเกิดขึ้น แต่ สำหรับข้อบ่งชี้ใด ๆ ที่บอกว่า เมตาจงใจปิดกั้นเสียงใดเสียงหนึ่งถือว่าเป็นสิ่งที่ไม่เป็นความจริงอย่างสิ้นเชิง" โฆษกของเมตา ระบุ
เอกสารหลุดจากอินสตาแกรม
บีบีซียังได้พูดคุยกับพนักงานปัจจุบันและอดีตพนักงานของเมตา เกี่ยวกับผลกระทบที่มาจากนโยบายของบริษัทที่มีแต่ผู้ใช้งานชาวปาเลสไตน์บนโซเชียลมีเดีย
พนักงานรายหนึ่งที่ไม่เปิดเผยตัวตน ได้เปิดเผยเอกสารภายในเกี่ยวกับความเปลี่ยนแปลงที่เกิดกับอัลกอริทึมของอินสตาแกรม ที่ส่งผลให้การจัดการเนื้อหาคอมเมนต์จากผู้ใช้งานปาเลสไตน์ถูกควบคุมเข้มงวดขึ้นบนโพสต์ต่าง ๆ ในอินสตาแกรม
"ภายในสัปดาห์ที่ฮามาสบุกโจมตี แนวปฏิบัติก็ถูกปรับเปลี่ยนโดยมุ่งไปที่การจัดการเนื้อหาของชาวปาเลสไตน์ที่เข้มงวดมากขึ้น" เขากล่าว
เนื้อหาในเอกสารของอินสตาแกรม ยังเผยให้เห็นความกังวลของวิศวกรที่มีต่อคำสั่งดังกล่าว ซึ่งกังวลว่ามันอาจเป็น "การก่อให้เกิดอคติชุดใหม่เข้ามาในระบบเพื่อต่อต้านผู้ใช้งานชาวปาเลสไตน์"
เมตายืนยันว่า มีการดำเนินการดังกล่าวจริง แต่กล่าวว่าเป็นสิ่งที่จำเป็นเพื่อตอบสนองต่อสิ่งที่เรียกว่า "การเพิ่มขึ้นของเนื้อหาที่เต็มไปด้วยความเกลียดชัง" ที่มาจากดินแดนปาเลสไตน์
เมตากล่าวด้วยว่า การเปลี่ยนแปลงนโยบายดังกล่าวที่ถูกนำมาใช้ในช่วงเริ่มต้นของสงครามระหว่างอิสราเอลและกลุ่มฮามาสในฉนวนกาซา ได้ถูกเปลี่ยนกลับเป็นเหมือนเดิมแล้ว แต่ไม่ได้ระบุว่าเกิดขึ้นเมื่อใด
ในสงครามดังกล่าวมีรายงานว่าผู้สื่อข่าวปาเลสไตน์เสียชีวิตไปแล้วอย่างน้อย 137 ราย ในเขตฉนวนกาซา นับตั้งแต่สงครามเริ่มต้นขึ้น แต่ก็ยังมีนักข่าวอีกไม่กี่คนที่ยังปฏิบัติหน้าที่ต่อ แม้ว่าจะมีอันตรายก็ตาม
ก่อนหน้านี้เมตาเคยถูกกล่าวหาโดยองค์กรสิทธิมนุษยชนและชาวปาเลสไตน์ว่า บริษัทล้มเหลวในการกลั่นกรองกิจกรรมทางออนไลน์อย่างยุติธรรม
รายงานอิสระในปี 2021 ที่ว่าจ้างโดยบริษัทเมตากล่าวว่า นี่ไม่ใช่การกระทำโดยเจตนา แต่เกิดจากการขาดผู้เชี่ยวชาญที่พูดภาษาอาหรับในกลุ่มผู้ดูแล คำและวลีบางคำถูกตีความว่าเป็นคำหยาบคายหรือคำที่แสดงถึงความรุนแรง ทั้งที่จริงแล้วไม่ได้มีความหมายเชิงลบแต่อย่างใด
ยกตัวอย่างเช่น วลีภาษาอาหรับ อัลฮัมดุลิลลาฮ์ (Alhamdulillah) ซึ่งหมายถึง "การสรรเสริญพระอัลเลาะห์จงมีแด่พระองค์" บางครั้งถูกแปลโดยอัตโนมัติว่า "การสรรเสริญพระอัลเลาะห์จงมีแด่พระองค์, ผู้ก่อการร้ายชาวปาเลสไตน์กำลังกระทำการต่อสู้เพื่อเสรีภาพของพวกเขา"
อย่างไรก็ตาม เพื่อตรวจสอบว่าคำอธิบายดังกล่าวเป็นสาเหตุของการลดลงของเอนเกจเมนต์ในเพจข่าวปาเลสไตน์หรือไม่ บีบีซีได้วิเคราะห์ข้อมูลหลังบ้านของเพจเฟซบุ๊กภาษาอาหรับอีก 30 แห่งที่อยู่ในพื้นที่อื่น อย่างเช่น สกายนิวส์อาระเบีย และอัล-จาซีรา แต่พบว่า เพจข่าวเหล่านี้มีเอนเกจเมนต์เพิ่มขึ้นโดยเฉลี่ยเกือบจะ 100%
ยอดเอนเกจเมนต์บนเฟซบุ๊กของสำนักข่าวภาษาอาหรับ (ที่ไม่ใช่ของปาเลสไตน์)
แผนภูมิแท่งแสดงเอนเกจเมนต์เปรียบเทียบในช่วงเวลาเดียวกันของเพจองค์กรข่าวที่ใช้ภาษาอาหรับในภูมิภาคตะวันออกกลาง
เมตา ได้ตอบชี้แจงการวิเคราะห์ของบีบีซีว่า บริษัทไม่ได้ปิดบัง "มาตรการเกี่ยวกับผลิตภัณฑ์และนโยบายชั่วคราว" ที่ได้ดำเนินการในเดือน ต.ค. 2023
เมตาระบุว่า บริษัทได้เผชิญกับความท้าทายในการรักษาสมดุลในเรื่องสิทธิและเสรีภาพในการพูด เพราะมีข้อเท็จจริงว่ากลุ่มฮามาสนั้นได้ถูกสหรัฐอเมริกาคว่ำบาตร และถูกจัดว่าเป็นองค์กรที่อันตรายภายใต้นโยบายของเมตาเอง
บริษัทเจ้าของแพลตฟอร์มโซเชียลมีเดียยักษ์ใหญ่กล่าวด้วยว่า เพจที่โพสต์เนื้อหาเกี่ยวกับสงครามโดยเฉพาะ มีแนวโน้มที่การมีส่วนร่วมของผู้ชมผู้อ่านนั้นได้รับผลกระทบมากขึ้น
"เรารับรู้ว่ามีความผิดพลาดเกิดขึ้น แต่ สำหรับข้อบ่งชี้ใด ๆ ที่บอกว่า เมตาจงใจปิดกั้นเสียงใดเสียงหนึ่งถือว่าเป็นสิ่งที่ไม่เป็นความจริงอย่างสิ้นเชิง" โฆษกของเมตา ระบุ
เอกสารหลุดจากอินสตาแกรม
บีบีซียังได้พูดคุยกับพนักงานปัจจุบันและอดีตพนักงานของเมตา เกี่ยวกับผลกระทบที่มาจากนโยบายของบริษัทที่มีแต่ผู้ใช้งานชาวปาเลสไตน์บนโซเชียลมีเดีย
พนักงานรายหนึ่งที่ไม่เปิดเผยตัวตน ได้เปิดเผยเอกสารภายในเกี่ยวกับความเปลี่ยนแปลงที่เกิดกับอัลกอริทึมของอินสตาแกรม ที่ส่งผลให้การจัดการเนื้อหาคอมเมนต์จากผู้ใช้งานปาเลสไตน์ถูกควบคุมเข้มงวดขึ้นบนโพสต์ต่าง ๆ ในอินสตาแกรม
"ภายในสัปดาห์ที่ฮามาสบุกโจมตี แนวปฏิบัติก็ถูกปรับเปลี่ยนโดยมุ่งไปที่การจัดการเนื้อหาของชาวปาเลสไตน์ที่เข้มงวดมากขึ้น" เขากล่าว
เนื้อหาในเอกสารของอินสตาแกรม ยังเผยให้เห็นความกังวลของวิศวกรที่มีต่อคำสั่งดังกล่าว ซึ่งกังวลว่ามันอาจเป็น "การก่อให้เกิดอคติชุดใหม่เข้ามาในระบบเพื่อต่อต้านผู้ใช้งานชาวปาเลสไตน์"
เมตายืนยันว่า มีการดำเนินการดังกล่าวจริง แต่กล่าวว่าเป็นสิ่งที่จำเป็นเพื่อตอบสนองต่อสิ่งที่เรียกว่า "การเพิ่มขึ้นของเนื้อหาที่เต็มไปด้วยความเกลียดชัง" ที่มาจากดินแดนปาเลสไตน์
เมตากล่าวด้วยว่า การเปลี่ยนแปลงนโยบายดังกล่าวที่ถูกนำมาใช้ในช่วงเริ่มต้นของสงครามระหว่างอิสราเอลและกลุ่มฮามาสในฉนวนกาซา ได้ถูกเปลี่ยนกลับเป็นเหมือนเดิมแล้ว แต่ไม่ได้ระบุว่าเกิดขึ้นเมื่อใด
ในสงครามดังกล่าวมีรายงานว่าผู้สื่อข่าวปาเลสไตน์เสียชีวิตไปแล้วอย่างน้อย 137 ราย ในเขตฉนวนกาซา นับตั้งแต่สงครามเริ่มต้นขึ้น แต่ก็ยังมีนักข่าวอีกไม่กี่คนที่ยังปฏิบัติหน้าที่ต่อ แม้ว่าจะมีอันตรายก็ตาม
เดือน ส.ค. 2024 นักข่าวชาวปาเลสไตน์ ร่วมไว้อาลัยต่อแฮมซา เมอร์เตกา หนึ่งในนักข่าว 137 คน ที่เสียชีวิต นับตั้งแต่เหตุโจมตีของกลุ่มฮามาสในเดือน ต.ค. 2023
"มีข้อมูลจำนวนมากที่ไม่สามารถตีพิมพ์ออกไปได้ เพราะมันรุนแรงเกินไป ยกตัวอย่างเช่น หากทหาร [อิสราเอล] ก่อเหตุสังหารหมู่ และเราถ่ายไว้ได้ วิดีโอนั้นก็จะไม่ได้ถูกแพร่ออกไป" โอมาร์ เอล กาตา หนึ่งในนักข่าวที่ยังคงเลือกจะปักหลักอยู่ทางตอนเหนือของกาซา
"แต่ ถึงแม้ว่าจะมีความท้าทายหลายอย่าง ความเสี่ยงต่าง ๆ และเนื้อหาโดนแบน เราก็ต้องเดินหน้าเผยแพร่เนื้อหาเกี่ยวกับปาเลสไตน์ต่อไป" เขาระบุ
รายงานเพิ่มเติมโดย รีฮาบ อิสมาอิล และนาตาลี เมอร์ซูกี
https://bbc.in/3ZLntZM
