I’m from Andromeda
Yesterday
·
อัลแบร์ กามูส์ นักปรัชญาและนักเขียนชาวฝรั่งเศส ได้เขียนในบทความที่ตีพิมพ์เมื่อปี 1948 ว่า
“ทรราชย์แบบเผด็จการทั้งหมดนั้นถูกสร้างขึ้นจากความผิดพลาดของพวกเสรีนิยม” ซึ่งได้กลายมาเป็นบทความที่ยังคงแหลมคม และพยากรณ์สังคมการเมืองได้จนถึงปัจจุบัน
บทความชื่อว่า “Pourquoi l’Espagne?” หรือ “ทำไมต้องสเปน?” เป็นบทความที่เขียนท่ามกลางเงาสงครามและเสียงเงียบจากโลกตะวันตกที่หันหลังให้กับสเปน ประเทศที่เพิ่งถูกกลืนโดยเผด็จการนามว่า นายพล ฟรานซิสโก ฟรังโก
กามูส์เขียนด้วยความเจ็บปวดและโกรธเกรี้ยว ไม่เพียงประณามเผด็จการ แต่ยังหันกลับมาตั้งคำถามกับฝ่ายเสรีนิยมว่าเป็นพวกที่มีเจตนาดีแต่ไร้พลัง ประนีประนอมทุกอย่าง จนกลายเป็นผู้สมรู้ร่วมคิดโดยไม่รู้ตัว และทำให้ประเทศชาติต้องอยู่ในระบอบเผด็จการยาวนานถึง 36 ปี
แม้ว่าในตอนนั้นเขาเพียงต้องการพูดถึงสงครามการเมืองในสเปน แต่บทความนี้กลับกลายเป็นการพยากรณ์อันแหลมคมต่อสังคมการเมืองทุกยุคสมัยจนมาถึงปัจจุบัน
ในบทความ กามูส์เขาไม่ได้บอกว่าคนดีคือผู้ร้าย แต่เขาเตือนว่า “ความผิดพลาดของคนดี” อาจกลายเป็นบันไดให้คนเลวขึ้นสู่อำนาจได้ ความลังเล ความอ่อนข้อ การยอมจนเกินไป และความอ่อนแอของฝ่ายเสรีนิยม ล้วนเป็นช่องโหว่ที่เปิดทางให้เผด็จการอ้างเหตุผลเข้าควบคุม เช่นการอ้างว่า “ประชาธิปไตยล้มเหลว” หรือ “ประเทศยังไม่พร้อมที่จะรับกฎหมายใหม่ๆ”
ความเลวร้ายในสังคมไม่จำเป็นต้องเกิดจากคนเลวที่แข็งแกร่งเสมอไป บางทีมันเกิดจากคนดีที่อ่อนแอ จากเสรีนิยมที่มีอุดมการณ์ แต่ไร้พลังในการปกป้องสิ่งที่ตัวเองเชื่อ
สิ่งเหล่านี้คือ “ความผิดพลาด” ที่แม้ไม่ได้เลวร้ายเท่าอาชญากรรม แต่กลับกลายเป็นเงื่อนไขที่เปิดทางให้อาชญากรปกครองประเทศ
ในยุคนี้ เราก็ยังเห็นปรากฏการณ์คล้ายกัน ฝ่ายอำนาจนิยมในหลายประเทศใช้ข้ออ้างเดิมๆ ในการลดทอนสิทธิเสรีภาพของประชาชน ขณะที่ฝ่ายเสรีนิยมที่ควรจะเป็นพลังต้านกลับอ่อนแรง แตกแยก หรือไร้ความกล้าพอจะยืนหยัด
ฝ่ายที่ยึดมั่นในเสรีภาพและประชาธิปไตยมักล้มเหลวในการสร้างความมั่นใจให้กับประชาชน ไม่สามารถแก้ไขปัญหาความเหลื่อมล้ำ ความไม่มั่นคง หรือความวุ่นวายทางการเมืองได้ และช่องโหว่นี้เองที่ถูกฝ่ายอำนาจนิยมใช้เป็นข้ออ้างเพื่อจำกัดเสรีภาพ รวบอำนาจไว้ในมือ และยกตนเป็นผู้รักษาระเบียบ
ผลลัพธ์คือประชาชนจำนวนมากเริ่มรู้สึกหมดหวัง หมดศรัทธา ไม่เห็นความหมายของการมีส่วนร่วมทางการเมืองอีกต่อไป และสิ่งนี้เองคือเชื้อเพลิงที่หล่อเลี้ยงทรราช ไม่ว่าจะเป็นความเงียบ ความลังเล และความอ่อนแอของคนดี สิ่งที่ตามมาคือผู้คนที่หมดหวัง จมดิ่ง และไม่เหลือแม้แต่ศรัทธาว่าชีวิตจะเปลี่ยนแปลงได้อีก
กามูส์มองว่านี่คือ “ความผิด” ของระบบการเมืองที่ไม่อาจให้อภัยได้ ไม่ใช่แค่เพราะมันล้มเหลวทางการบริหาร แต่เพราะมันทำลายจิตวิญญาณของผู้คน ทำให้มนุษย์รู้สึกว่า “ไม่มีทางรอด”
เมื่อเหตุผลเหล่านี้ถูกนำไปใช้ซ้ำๆ ประชาชนจำนวนมากเริ่มหมดศรัทธา พวกเขาไม่เชื่อว่าระบบจะเปลี่ยนแปลงเพื่อพวกเขาได้ ไม่เห็นประโยชน์ของการเลือกตั้งหรือการมีส่วนร่วมทางการเมือง
ความรู้สึก “สิ้นหวัง” ค่อย ๆ กัดกินจิตใจของผู้คนเหมือนสนิมกัดเหล็ก นี่แหละคือความผิดอันใหญ่หลวงของสังคมการเมือง มันไม่ได้ทำร้ายแค่ร่างกายหรือสิทธิของมนุษย์ แต่มันทำลายความหวัง ทำลายศรัทธา และทำลายจิตวิญญาณของมนุษย์ไปทีละน้อย
การเมืองยุคใหม่จึงเสมือนเครื่องจักรที่ไม่ได้ผลิตความยุติธรรม หากแต่ผลิตความรู้สึกหมดแรงหมดหวัง มันทำให้ผู้คนรู้สึกว่าไม่ว่าเราจะทำอะไร ผลลัพธ์ก็เหมือนเดิม และเมื่อสังคมทำให้คนหมดหวัง มันได้ทำลายศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ในระดับที่ลึกที่สุด
กามูส์ไม่ได้บอกให้เราหมดหวัง ตรงกันข้าม มันคือการเตือนเราว่าความดีนั้นไม่เพียงพอหากไม่มีพลัง ความตั้งใจดีจะไม่มีความหมายเลย หากเราไม่สามารถต้านทานโครงสร้างที่เอื้อให้ความชั่วเติบโตได้
หากเราต้องการป้องกันไม่ให้โลกกลายเป็นดินแดงแห่งความสิ้นหวัง เราเองต้องกล้าที่จะเผชิญหน้าสิ่งที่เราเชื่อ และไม่ปล่อยให้ความเงียบหรือความอ่อนแอกลายเป็นใบเบิกทางของทรราชย์
สิ่งที่น่ากลัวที่สุดไม่ใช่แค่การกดขี่หรืออำนาจนิยม แต่คือสังคมที่ทำให้คนเลิกหวัง เลิกฝัน และเลิกพยายามจะมีชีวิตอย่างแท้จริง เมื่อใดที่ผู้คนรู้สึกหมดหวัง เมื่อนั้นสังคมจะกลายเป็นเครื่องจักรที่บดขยี้ความเป็นมนุษย์
“เราเอาแต่พูดถึงความเจ็บปวดของการมีชีวิตอยู่ แต่ความจริงแล้ว สิ่งที่ควรพูดถึง คือความเจ็บปวดของการไม่ได้มีชีวิตอยู่จริง ๆ ต่างหาก” — อัลแบร์ กามูส์
https://www.facebook.com/photo/?fbid=1237409937743384&set=a.212594176891637
