กรอบคิด “ร่างรัฐธรรมนูญใหม่” จากสมัชชาคนจน ถึง พรรคการเมือง

iLaw
18h

กรอบคิด “ร่างรัฐธรรมนูญใหม่” จากสมัชชาคนจนถึงพรรคการเมือง
.
11 ธันวาคม 2565 กลุ่มสมัชชาคนจนและเครือข่ายภาคประชาชนกว่า 68 องค์กร ร่วมกันจัดงาน “มนต์รักรัฐธรรมนูญคนจน: เมื่อหิ่งห้อยจะพรายแสง” โดยภายในงานนี้มีการนำเสนอผลการวิจัย “รัฐธรรมนูญคนจน” โดยรองศาสตราจารย์ ดร.สามชาย ศรีสันต์ อาจารย์ประจำวิทยาลัยพัฒนศาสตร์ ป๋วย อึ๊งภากรณ์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
.
โดยงานวิจัย “รัฐธรรมนูญคนจน” เกิดขึ้นมาจากความร่วมมือขององค์กรภาคประชาชน เครือข่ายนักวิชาการ นักกิจกรรม กว่า 118 องค์กร ที่จัดเวทีในระดับภาคกว่า 5 ภาค รวมตัวแทนกว่า 53 จังหวัด เพื่อระดมข้อเสนอแนะเพื่อยกร่างรัฐธรรมนูญคนจนขึ้นมาแทนรัฐธรรมนูญ ปี 2560 จนกลายมาเป็น 11 ข้อเสนอ 53 ประเด็น ที่สมัชชาคนจนอยากเห็นในรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ โดยมีรายละเอียดดังต่อไปนี้
.
1. ปรับโครงสร้างสถาบันทางสังคมของประเทศ
.
1.1. อำนาจอธิปไตยเป็นของปวงชนชาวไทยที่ใช้อำนาจผ่านการเลือกตั้ง การออกเสียงประชามติ ทั้งทางรัฐสภา คณะรัฐมนตรี ศาล การปกครองส่วนท้องถิ่น องค์กรภาคประชาชน และองค์กรอิสระ
.
1.2. ประเทศเป็นรัฐที่จัดรูปแบบการปกครองที่สอดคล้องกับความหลากหลายของชาติพันธ์ วัฒนธรรม และท้องถิ่น
.
1.3. พระมหากษัตริย์อยู่ในฐานะประมุขของรัฐ และได้รับความคุ้มครองตามรัฐธรรมนูญเสมอด้วยบุคคลทุกคน
.
2. รับรองศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์และความเท่าเทียมกันของคนทุกคน รวมทั้งคนต่างชาติที่อาศัยอยู่ในประเทศไทย

.
2.1. คนทุกคนในประเทศมีสิทธิเสรีภาพ ได้รับความคุ้มครองเสมอกันโดยไม่ถูกเลือกปฏิบัติและต้องสามารถเข้าถึงบริการของรัฐอย่างเท่าเทียม โดยไม่คำนึงถึงความแตกต่างในด้านถิ่นกำเนิน เชื้อชาติ ชาติพันธุ์ วัฒนธรรม ภาษา เพศสภา เพศวิถี อายุ ความพิการ สภาพทางกายหรือสุขภาพ สถานะของบุคคล สถานะทางเศรษฐกิจหรือสังคม ความเชื่อทางศาสนา การศึกษาอบรม ความคิดเห็นทางการเมือง การต้องโทษจำคุกตามคำพิพากษาหรืออื่นๆ
.
2.2. คนทุกคนในประเทศมีสิทธิเสรีภาพในชีวิตและร่างกายที่จะกำหนดรูปแบบการใช้ชีวิต สิทธิในการสร้างครอบครัว และการสมรสตามความสมัครใจและรสนิยมทางเพศ
.
2.3. รัฐบาลจะอ้างเหตุแห่งความมั่นคงของรัฐ ความสงบเรียบร้อย ศีลธรรมอันดี ตลอดจนประเพณีการปกครองมาจำกัดสิทธิเสรีภาพของประชาชนมิได้
.
3. รับรองสิทธิชุมชน และสิทธิของธรรมชาติที่ผูกพันในทางปฏิบัติจริง

.
3.1. การวางแผนพัฒนาสังคม เศรษฐกิจ การเมือง วัฒนธรรม การเวนคืนอสังหาริมทรัพย์ การวางผังเมือง การใช้ประโยชน์ที่ดิน หรืออื่นใดที่อาจจะกระทบกับประชาชน ต้องมีการรับฟังความคิดเห็น และให้มีกระบวนการตัดสินใจยอมรับโดยเสียงส่วนใหญ่ของประชาชนที่อาศัยอยู่ในพื้นที่นั้นก่อน
.
3.2. ชุมชนมีสิทธิที่จะมีส่วนร่วมในการตัดสินใจและกำหนดทิศทางการพัฒนา การจัดการ การบำรุงรักษา และการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติ ระบบนิเวศ สิ่งแวดล้อมและความหลากหลายทางชีวภาพ
.
3.3. รัฐต้องรับรองและคุ้มครองสิทธิในการธำรงรักษาวิถีชีวิต วัฒนธรรม การศึกษา ภูมิปัญญาอันเป็นอัตลักษณ์ของชนพื้นเมืองและกลุ่มชาติพันธุ์
.
3.4. ธรรมชาติไม่ว่าจะเป็นภูเขา ป่า แม่น้ำ สิ่งมีชีวิต ที่อยู่ร่วมกันเป็นระบบนิเวศย่อมได้รับการคุ้มครองเสมอด้วยบุคคลที่มีสถานะตามกฎหมาย
.
3.5. ประชาชนในท้องถิ่น กลุ่มชาติพันธุ์ ชนพื้นเมืองท้องถิ่น ผู้มีวิถีชีวิตเกี่ยวข้องกับระบบนิเวศของชุมชน มีเสรีภาพในการรวมตัวกันเป็นองค์กรประชาชนเพื่อประกาศเขตปกป้องคุ้มครองสิทธิของธรรมชาติ

.
4. สร้างสังคมไทยให้เป็นสังคมรัฐสวัสดิการ

.
4.1. ประเทศไทยเป็นรัฐสวัสดิการ รัฐมีหน้าที่สร้างหลักประกันความมั่นคงให้กับชีวิตของประชาชนตั้งแต่เกิดจนตาย
.
4.2. การสาธารณสุข การศึกษ บำนาญและค่าครองชีพ การขนส่งสาธารณะ ที่อยู่อาศัย อาหาร เป็นสิทธิพื้นฐานที่รัฐต้องจัดให้ถ้วนหน้า ทั่วถึง และเป็นธรรม
.
4.3. สิทธิในการรับการศึกษาหรือฝึกอนบอาชีพจนถึงระดับอุดมศึกษาอย่างทั่วถึง มีคุณภาพและไม่เสียค่าใช้จ่าย
.
4.4. บุคคลมีสิทธิที่จะได้รับค่ารองชีพจากรัฐที่เพียงพอต่อการดำรงชีพ และการพัฒนาตนเองตามช่วงวัยตั้งแต่แรกเกิด
.
4.5. มารดามีสิทธิในช่วงระหว่างก่อนและหลังการคลอดบุตรที่จะได้รับการคุ้มครองสุขภาวะและช่วยเหลือจากรัฐ
.
4.6. บุคคลมีสิทธิที่จะได้รับเงินบำนาญรายเดือนที่เพียงพอสำหรับคุณภาพชีวิตที่ดีในการดำรงชีพเมื่ออายุครบ 60 ปี
.
4.7. รัฐต้องจำกัดการถือครองและกระจายการถือครองที่อยู่อาศัยให้สอดคล้องกับวิถีชีวิตและวัฒนธรรมของชุมชน
.
4.8. รัฐต้องสร้างหลักประกันด้านความมั่นคงด้านอาหาร ทั้งด้านความเพียงพอ ความหลากหลาย การเข้าถึง ตลอดจนความปลอดภัยในอาหารแก่ประชาชน
.
5. รับรองสิทธิในการปกครอง จัดการตนเองตามเจตนารมณ์ของประชาชนในท้องถิ่น

.
5.1. ท้องถิ่นมีลักษณะที่จะปกครองจนเองได้ มีสิทธิจัดตั้งเป็นองค์กรปกครองตนเองส่วนท้องถิ่น จังหวัดที่มีความพร้อมและมีลักษณะที่จะปกครองตนเองได้ มีสิทธิจัดตั้งเป็นจังหวัดปกครองตนเอง และถือว่ายกเลิกการบริหารการบริหารราชการส่วนภูมิภาคในจังหวัดนั้น
.
5.2. การจัดระบบภาษีและจัดสรรสัดส่วนภาษีและอากรระหว่างรัฐกับองค์กรปกครองตนเองส่วนท้องถิ่นให้คำนึงถึงภาระหน้าที่ของรัฐกับองค์กรปกครองตนเองส่วนท้องถิ่น สามารถบริหารงานได้โดยอิสระ ตอบสนองต่อความต้องการของประชาชนในท้องถิ่น และจัดบริการสาธารณะได้ครบถ้วน โดยให้มีหลักประกันขั้นต่ำในการจัดระบบภาษีและจัดสรรภาษีและอากรระหว่างรัฐกับองค์กรปกครองตนเองส่วนท้องถิ่น

.
6. มีบทบัญญัติให้รัฐต้องรับผิดชอบต่อประชาชน

.
6.1. เมื่อได้รับความเสียหายจากการถูกละเมิดสิทธิ ประชาชนมีสิทธิได้รับการเยียวยา ชดเชย ช่วยเหลือจากรัฐ
.
6.2. สิทธิที่จะได้รับการจัดสรรงบประมาณสำหรับการฟื้นฟูสิ่งแวดล้อม วัฒนธรรม ชีวิตความเป็นอยู่ของประชาชนที่ได้รับผลกระทบจากนโยบาย แผน แผนงงาน โครงการของรัฐให้กับชุมชน ท้องถิ่นที่ได้รับผลกระทบ
.
6.3. ผู้ประสบภัยจากการขนส่งสาธารณะทุกประเภทมีสิทธิได้รับค่าชดเชยความสูญเสียและค่ารักษาพยาบาลฟื้นฟูร่างกายและจิตใจจนกว่าจะกลับมาเป็นปกติ
.
6.4. รับต้องเตรียมความพร้อมในการรับมือวิกฤติสภาพภูมิอากาศ ภัยธรรมชาติ และมีมาตรการในการปกป้อง ชดเชย เยียวยา และฟื้นฟูแก่เกษตรกรรายย่อย ผู้ได้รับผลกระทบจากภัยพิบัติดังกล่าว
.
7. สร้างสถาบันประชาชนเป็นภาคส่วนที่สามในการขับเคลื่อนประเทศ

.
7.1. ให้มีสภาองค์กรปกครองตนเองส่วนท้องถิ่นมีหน้าที่ส่งเสริมและสนับสนุนให้ประชาชนมีส่วนร่วมในการกำหนดนโยบายและวางแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมในการตัดสินใจทางการเมือง การจัดทำบริการสาธารณะ และการตรวจสอบการใช้อำนาจขององค์กรปกครองตนเองส่วนท้องถิ่น
.
7.2. องค์กรปกครองตนเองส่วนท้องถิ่นประกอบด้วยผู้บริหารท้องถิ่นหรือคณะผู้บริหารท้องถิ่นและสมาชิกสภาองค์กรปกครองตนเองส่วนท้องถิ่นที่มาจากการเลือกตั้งโดยตรงของประชาชน
.
7.3. สภาองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นมีหน้าที่ส่งเสริมและสนับสนุนให้ประชาชนมีส่วนร่วมในการกำหนดนโยบายและวางแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม ในการตัดสินใจทางการเมือง การจัดทำบริการสาธารณะ และการตรวจสอบการใช้อำนาจขององค์กรปกครองตนเองส่วนท้องถิ่น
.
7.4. แรงงานมีสิทธิในการรวมตัวเป็นสหภาพ สหพันธ์ สหกรณ์ โดยเสรีและไม่จำกัด นายจ้างหรือประเภทกิจการ

.
8. ปฏิรูปกระบวนการยุติธรรม

.
8.1. บุคคลมีสิทธิเข้าถึงกระบวนการยุติธรรมโดยสะดวก รวดเร็ว เป็นธรรม มีประสิทธิภาพ ไม่เสียค่าใช้จ่าย และไม่มีอุปสรรคด้านภาษา
.
8.2. บุคคลมีสิทธิที่จะมีทนายความตั้งแต่ถูกจับกุม ตลอดระยะเวลาในการควบคุมตัว จนเมื่อศาลมีคำพิพากษาถึงที่สุด ทั้งนี้ต้องเป็นทนายความที่บุคคลนั้นไว้วางใจ
.
8.3. ในคดีอาญา ให้สันนิษฐานไว้ก่อนว่า ผู้ต้องหาหรือจำเลยไม่มีความผิด และก่อนมีคำพิพากษาอันถึงที่สุดแสดงว่าบุคคลใดได้กระทำความผิด จะปฏิบัติต่อบุคคลนั้นเสมือเป็นผู้กระทำความผิดมิได้
.
8.4. บุคคลมีสิทธิในการร้องเรียนร้องทุกข์ และการได้รับการเยียวยาจากการถูกดำเนินคดี และมีสิทธิได้รับค่าใช้จ่ายในการดำเนินการเพื่อเข้าถึงความยุติธรรม

.
9. ปฏิรูปกองทัพและการป้องกันไม่ให้เกิดรัฐประหาร

.
9.1. คณะรัฐมนตรี สภาผู้แทนราษฎร ศาล และองค์กรอิสระตามรัฐธรรมนูญต้องควบคุมและจำกัดบทบาทของทหารไม่ให้แทรกแซงการบริหาร ไม่ให้ทำรัฐประหาร หรือเป็นปฏิปักษ์ต่อประชาธิปไตย
.
9.2. ชนชาวไทยมีสิทธิที่จะไม่ปฏิบัติตามกฎหมาย คำสั่ง ประกาศ ที่ขัดต่อรัฐธรรมนูญ
.
9.3. การเคลื่อนย้ายกำลังพลและอาวุธ จะต้องได้รับความเห็นชอบจากคณะรัฐมนตรี
.
9.4. การประกาศสถานการณ์ฉุกเฉินหรือประกาศใช้กฎอัยการศึกต้องสามารถตรวจสอบได้โดยสภาผู้แทนราษฎร และการต่อระยะเวลาการประกาศสถานการณ์ฉุกเฉินหรือประกาศใช้กฎอัยการศึกต้องได้รับความเห็นชอบจากสภาผู้แทนราษฎร
.
9.5. ให้มีการทบทวนและแก้ไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญทุก 5 ปี และพต้องจัดทำให้เสร็จสิ้นภายใน 1 ปี โดยการริเริ่มให้ทำเป็นญัตติเสนอต่อรัฐสภา

.
10. สร้างกลไกแก้ปัญหาความขัดแย้งภายใต้หลักประชาธิปไตย

.
10.1. กำหนดให้เร่งรัดกระบวนการเจรจาสันติภาพชายแดนใต้อย่างมีส่วนร่วมและต่อเนื่องโดยคำนึงถึงสิทธิมนุษยชนและการใช้การเมืองนำการทหาร
.
10.2. ให้มีองค์กรอิสระที่มีอำนาจในการดำเนินการเจรจาสันติภาพ
.
10.3. ที่มาของคณะกรรมการองค์กรอิสระ อำนาจหน้าที่และโครงสร้างในการทำงานต้องผ่านความเห็นชอบของประชาชนในจังหวัดชายแดนภาคใต้
.
10.4. กำหนดการสร้างสันติภาพชายแดนใต้เป็นวาระเร่งด่วนแห่งชาติที่ต้องดำเนินการให้แล้วเสร็จภายใน 6 ปี หลังจากครบกำหนดให้มีการเปิดอภิปรายทั่วไปในสภาผู้แทนราษฎร เพื่อเสนอการดำเนินการในระยะต่อไปให้กับคณะรัฐมนตรีรับไปดำเนินการ

.
11. ปรับโครงสร้างทางเศรษฐกิจ ลดความเหลื่อมล้ำ สร้างกฎกติกาที่เป็นธรรมในการแข่งขันการประกอบอาชีพและการดำเนินธุรกิจ

.
11.1. การจำกัดเสรีภาพการประกอบอาชีพ การกำหนดหลักเกณฑ์ที่อาจเป็นอุปสรรคต่อการผลิต การทำการเกษตร การบริการของผู้ประกอบการรายย่อยจะกระทำมิได้
.
11.2. ต้องมีการจัดสรรที่ดินอย่างเป็นธรรม มีหน่วยงานที่ดินทั้งประเทศ เพื่อจำกัดการถือครองและการกระจายที่ดินอย่างเหมาะสม ทั้งในณูปแบบที่ดินเอกสช ชุมชน ที่สาธารณประโยชน์ และที่ดินของรัฐ
.
11.3. เกษตรกรรายย่อยต้องได้รับการช่วยเหลือให้มีที่ดินเป็นกรรมสิทธิ์ ชุมชนท้องถิ่น และชนเผ่าพื้นเมืองมีสิทธิในที่ดินภายในเขตวัฒนธรรมของตนเอง
.
11.4. เกษตรรายย่อยย่อมมีสิทธิในกระบวนการผลิตอาหารที่สอดคล้องกับวิถีชีวิต ภูมิปัญญา ระบบนิเวศในชุมชนของตนเอง ตลอดจนโอกาสการเข้าถึงตลาดจำหน่ายผลผลิตได้ในราคาที่เป็นธรรม
.
11.5. เกษตรมีสิทธิเข้าใช้ประโยชน์และถือครองที่ดิน แหล่งน้ำ ป่าไม้ เมล็ดพันธุ์ ทั้งในรูปของสิทธิของปัจเจกบุคคลและสิทธิรวมหมู่
.
11.6. ผู้ทำงานทุกประเภทมีสิทธิในการทำงานโดยไม่ถูกเลือกปฏิบัติ มีสิทธิดานค่าจ้างที่เป็นธรรม สามารถดำรงชีพได้อย่างมีคุณภาพ มีความปลอดภัยจากการทำงาน มีหลักประกันความมั่นคงในการทำงาน โดยไม่จำกัดถิ่นกำเนิด เชื้อชาติ ภาษา เพศสภาพ อายุ ความพิการ สภาพทางกายหรือสุขภาพ สถานะของบุคคล ฐานะทางเศรษฐกิจหรือสังคม ความเชื่อทางศาสนา การศึกษาอบรม หรือความคิดเห็นทางการเมือง
.
11.7. ผู้ทำงานย่อมมีสิทธิได้รับค่าชดเชยจากการทำงานที่ทำให้เกิดอันตรายต่อสุขภาพในภายหลังเมื่อพ้นจากการทำงานแล้ว
.
11.8. เมื่อแรงงานเกษียณอายุต้องมีหลักประกันความมั่นคงในการดำรงชีพ
.
11.9. แรงงานมีสิทธิเลือกตั้งในเขตตามทะเบียนราษฎร์ ถิ่นที่อยู่ หรือภูมิลำเนาอย่างใด อย่างหนึ่ง
.
11.10. คนทำงานทุกประเภทมีสิทธิในการรวมตัวเป็นสหภาพ สหพันธ์ สหกรณ์โดยเสรีและไม่จำกัดนายจ้างหรือประเภทกิจการ
.
11.11. ผู้ฝึกงานย่อมมีสิทธิได้รับค่าตอบแทนตามความเหมาะสม การคุ้มครองความปลอดภัย และการรักษาพยาบาล
.
รศ.ดร.สามชาย ศรีสันต์ กล่าวด้วยว่า รัฐธรรมนูญคนจนเป็นรัฐธรรมนูญที่มาจากเบื้องล่าง เป็นการยกร่างขึ้นภายใต้ทฤษฎีที่เรียกว่า รัฐธรรมนูญนิยมทางสังคม (Societal Constitutionalism) กล่าวคือให้รัฐธรรมนูญจะตั้งอยู่บนหลักเหตุผลที่ยอมรับร่วมกันของคนในสังคม ภายใต้อิสรภาพที่จะไม่ถูกบังคับ กะเกณฑ์ และพร้อมใจกันมอบความยินยอมที่จะถูกจำกัดควบคุมเพื่อร่วมกันแก้ไขปัญหาให้กับสังคม
.
หลังการนำเสนอเนื้อหาร่างรัฐธรรมนูญคนจน ‘ไพทูรย์ สร้อยสด’ เลขาธิการสมัชชาคนจน ได้อ่านแถลง โดยระบุว่า “ก้าวต่อไปของเครือข่ายรัฐธรรมนูญคนจนคือการผลักดันให้รัฐธรรมนูญคนจนเป็นเนื้อหาหลักในรัฐธรรมนูญใหม่ และเราเห็นว่าในการเลือกตั้งทั่วไปที่จะเกิดขึ้นในปี 2566 เราเรียกร้องร้องให้พรรคการเมืองเห็นความสำคัญของรัฐธรรมนูญคนจนและให้คำมั่นสัญญาเป็นสัญญาประชาคมต่อหน้าประชาชนว่า จะดำเนินการเพื่อให้เกิดการแก้ไขรัฐธรรมนูญ ปี 2560 และรับประกันให้มีการร่างรัฐธรรมนูญใหม่โดยประชาชนทั้งฉบับ ทุกหมวด ทุกมาตรา เป็นประชาธิปไตยที่ให้สิทธิเสรีภาพและความเสมอหน้าเท่าเทียมแก่คนจน”
ภาพจาก: Voice TV