ตัวเลขติดเชื้อเพิ่มโควิดวันนี้กลับมาเกินหมื่น คนตายเกินร้อย ๑๑๒ รายพอดี คลับคล้ายคลับคลาว่าเห็นบนทวิตภพเมื่อสองสามวันก่อน มีคนทายทักว่าระวังนะมรึง กลางตุลาเป็นต้นไปหลังวันรำลึกส่งเสด็จสวรรคาลัย ‘เดลต้า’ มันจะกลับมาอาละวาดใหม่
ฉันใดฉันนั้น วานนี้เพจคณะนิติศาสตร์ มธ.นำรายละเอียดการเสวนาทางวิชาการกฎหมาย เรื่อง ‘ทนายชายขอบกับการต่อสู้เพื่อนิติรัฐ’ ให้ความรู้ ข้อคิด และการตระหนักรับ ไว้ดีมาก โดยเฉพาะในประเด็นหัวใจที่ว่า ต้องสอน ต้องเผยแพร่ความรอบรู้เกี่ยวกับกฎหมายไทยให้กว้างขวางที่สุด
เพราะผู้บังคับใช้กฎหมายเวลานี้ (ทั้งตำรวจและศาล) ชอบ ‘มั่วนิ่ม’ ไม่เพียงตีความตัวบทตามอำเภอใจ บางกรณียังอุปโลกกฎหมายของตัวเองเสียนี่ พวก ผษ.น่ะตัวดี พวกนี้ไม่ตลกเหมือน พส.เสียด้วย อ้างตัวบทที่มีอยู่ แต่พอบังคับใช้ เฮ้ย คนละเรื่องเดียวกันก็มี
ยิ่งชีพ อัชฌานนท์ ผู้จัดการ iLaw วิทยากรคนหนึ่งในการเสวนาบอกว่า “ตั้งแต่ คสช. ยึดอำนาจมาได้ยึดครองระบบกฎหมายและนิติบัญญัติไว้เรียบร้อยแล้ว กฎหมายที่นำมาสู้กันก็เป็นกฎหมายของ คสช.” ก็จริงนะ เพราะกฎหมายอื่นๆ นอกจาก ๑๑๒ กับ ๑๑๖
ที่ใช้ลากคอเยาวชนนักชุมนุมเรียกร้องประชาธิปไตยเอาไปเก็บคุก “ล้วนแล้วแต่ออกโดยสภานิติบัญญัติแห่งชาติ (สนช.)...แม้ประทั่งองค์ที่จะทำหน้าที่ตรวจสอบการทำงานของรัฐบาล เช่น องค์กรอิสระต่าง ๆ ส่วนมากก็ถูกแต่งตั้งจาก คสช.”
ขออนุญาตย่นย่อข้อความจากการเสวนา มาให้อ่านกันพอเป็นกระสายเพื่อการตื่นรู้ ใครใคร่เติมเต็มก็ตามไปดูที่ https://www.law.tu.ac.th/seminar-summary-legal-state/_Z2-eu6Y ละกัน
‘ทนายจูน’ ศิริกาญจน์ เจริญศิริ พูดถึงงานของ ‘ศูนย์ทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชน’ ซึ่งติดตามให้ความช่วยเหลือแก่ผู้ชุมนุมทางการเมือง มาตั้งแต่หลัง คสช.ยึดอำนาจในปี ๕๗ จนขณะนี้มี “ประมาณ ๑,๓๐๐ คน โดยเป็นคดีอยู่ประมาณ ๑,๐๖๑ คน
ซึ่งมาจากความพยายามของรัฐที่จะตั้งข้อหาจากทุกกฎหมายเท่าที่จะหาได้” เช่น พรบ.คอมพิวเตอร์ หรือ พรก.ฉุกเฉิน (ราว ๑ พันคน) แต่ปัญหาการละเมิดสิทธิมนุษยชนอยู่ที่ “พนักงานสอบสวนนำตัวผู้ต้องหาไปขออำนาจศาลเพื่อให้ออกหมายขัง”
อันนี้ทนายจูนบอก “ส่วนใหญ่ศาลมักจะอนุญาตตามคำขอ...ทั้งที่กฎหมายให้สิทธิคัดค้านแก่ผู้ต้องหา ในการตั้งทนายความเพื่อไต่สวนถึงเหตุจำเป็นในการฝากขัง...เนื่องจากการฝากขังเป็นการลิดรอนเสรีภาพขั้นพื้นฐาน”
ซ้ำร้าย “ตอนแรกผู้พิพากษายังไม่เข้าใจว่า เหตุใดทนายความจะต้องมาคัดค้านด้วย รอช่วงการประกันตัวก็ได้” ศิริกาญจน์ว่า “กรณีนี้จะพอเข้าใจได้ถ้าเป็นความคิดเห็นของประชาชนทั่วไป แต่ผู้ที่อยู่ในกระบวนการยุติธรรมควรรู้
ว่าเป็นสิทธิที่สามารทำได้ตามกฎหมายอยู่แล้ว การร้องคัดค้านจึงไม่เรื่องหยุมหยิมหรือชวนวุ่นวาย” อะไร ส่วนทนายนรเศรษฐ์ นาหนองตูม ลงรายละเอียดตามข้อเท็จจริงที่พวกตำรวจและ ผษ.ช่วยกัน (ร) ‘ยำ’ ตำบอน “วิธีการที่รัฐใช้บางครั้งเป็นวิธีการนอกกฎหมาย”
ตัวอย่าง “ถูกจับกุมในเขตพื้นที่ สน.หนึ่ง จะถูกนำตัวไปที่ใดไม่อาจทราบได้ บางครั้งอาจไปที่กองบัญชาการตำรวจตระเวนชายแดน (ตชด.) หรือกองบัญชาการตำรวจปราบปรามยาเสพติด (บช.ปส.)” สถานที่สุ่มเสี่ยง “อาจจะถูกซ้อมทรมาน หายสาบสูญ หรือข่มขู่บังคับ”
แล้วการตั้งข้อหาผู้ชุมนุมที่ถูกจับกุมไปก่อน ตั้งข้อหาทีหลัง “มีการตั้งข้อกล่าวหาที่สูงเกินความเป็นจริง เช่น กรณีป้าเป้าที่ถูกตั้งข้อกล่าวหาว่าร่วมกันทำร้ายเจ้าพนักงานโดยมีหรือใช้อาวุธ เป็นต้น” เพื่อที่จะให้ระวางโทษจำคุกเกิน ๓ ปี
ซึ่ง “เจ้าพนักงานมีอำนาจออกหมายจับได้เลย ไม่ต้องออกหมายเรียก...ปัญหาในปัจจุบันคือไม่ว่าจะมีการออกหมายเรียกหรือไม่ก็ตาม เจ้าพนักงานสอบสวนจะพาผู้ต้องหาไปศาลเพื่อฝากขัง” โดยหลัก ป.วิอาญา ม. ๑๓๔ พนักงานสอบสวนต้องขอศาลสั่งฝากขัง
แต่ศาลช่วยทำให้อะไรๆ มันยากขึ้นด้วย “เงื่อนไขในการอนุญาตให้ปล่อยตัวชั่วคราว ไม่ให้ไปกระทำการตามที่ถูกกล่าวหาอีก” เท่ากับศาลได้พิจารณาแล้วหรือว่า “การกระทำตามที่ถูกกล่าวหานั้นเป็นความผิดแล้ว จึงได้ห้าม”
ทนายนรเศรษฐ์ยกตัวอย่างตรงเผง ต่อการที่ศาลกำหนดเงื่อนไขประกันต่อผู้ชุมนุมเรียกร้องรัฐบาลรัฐบาลจัดการแก้โควิดให้ฉลาดๆ หน่อย “ว่าห้ามกระทำการตามที่ถูกกล่าวหาอีก” อย่างนี้แสดงว่า ไม่ให้ไปประท้วงอีก ละสิ
ทั้งที่เป็นสิทธิและเสรีภาพกำหนดใน รธน. “ต่อไปนี้ประชาชนจะไม่สามารถใช้เสรีภาพในการแสดงความคิดเห็น หรือเรียกร้องต่อรัฐบาลได้เลย” รัฐมาเฟียนี่หว่า
