ความเรียงว่าด้วยศาสนากับการเมือง ในหนังสือเล่มเล็กๆ

สุรพศ ทวีศักดิ์
6h ·

หนังสือเล่มเล็กๆ นี้ตีพิมพ์ครั้งแรกปี 2519 ครั้งนี้ ปี 2559

สำนวนแปลของจิตร ภูมิศักดิ์นับว่าชั้นครู ขอคัดมาให้อ่านบางส่วน (ผมจัดย่อหน้าใหม่)

ศาสนานั้นได้ถูกพวกชนชั้นปกครองใช้เป็นเครื่องมือรักษาอำนาจของตนไว้เสมอมา.

ด้านหนึ่งก็ถูกใช้ให้เทศนาสาธยายความศักดิ์สิทธิ์ละเมิดมิได้ของระเบียบแบบแผนทางสังคมที่มีอยู่แล้ว :

'สูเจ้าจงรับใช้พระผู้เป็นเจ้าโดยพร้อมเพรียงกันด้วยการรับใช้พระราชธุระ และจงรักภักดีต่อพระมหากษัตริย์, ด้วยการเชื่อฟังกฎหมายของแผ่นดินและด้วยการรักใคร่กันและกันเหมือนหนึ่งพี่น้อง.'

อีกด้านหนึ่งก็ถูกใช้สำหรับปลอบโยนผู้ที่ทำงาน และเหนื่อยยากสายตัวแทบขาด ด้วยยื่นโยนความหวังในความผาสุกนิรันดร์ในชาติหน้าให้ :

'จงอย่าลืมจดจำและปลอบโยนกันและกันว่า บนสรวงสวรรค์นั้น สูเจ้าจะได้มีชีวิตอันคงทนถาวรกว่า.'

เมื่อถูกใช้เช่นนี้, ศาสนาจึงมีหน้าที่เป็นเครื่องบรรเทาความอยุติธรรมของสังคมให้ดูลดน้อยลง. นี่แหละคือความหมายของมากซ์ เมื่อกล่าวว่า 'ศาสนาคือยาเสพติดของประชาชน'.

ปล. แม้จะเป็นการพูดถึงคริสต์ศาสนาในยุโรป แต่ก็ช่างมีนัยยะสำคัญตรงกับพุทธศักดินา/พุทธราชาชาตินิยมของสยามไทยเสียจริง อ้อ ในประวัติศาสตร์ยุโรปสถาบันศาสนาของรัฐมีการใช้ศาสนาสนับสนุนศักดินาหรือระบบกษัตริย์และระบบทุนนิยม ขณะที่ใช้ศาสนาต่อต้านลัทธิคอมมิวนิสต์ด้วย นี่ก็ตรงกับไทยอีกเช่นกัน อย่าหลงละเมอว่าศาสนา ศักดินาและทุนนิยมแบบไทยเป็น "สิ่งดีพิเศษ" ไม่เหมือนใครในสามโลก