เหตุใดทรัมป์จึงลงนามคว่ำบาตรต่อศาลอาญาระหว่างประเทศ (ICC) องค์กรนี้สำคัญอย่างไร

8 กุมภาพันธ์ 2025

บีบีซีไทย

ประธานาธิบดีโดนัลด์ ทรัมป์ ของสหรัฐอเมริกาได้ลงนามในคำสั่งฝ่ายบริหารในการใช้มาตรการคว่ำบาตรทางเศรษฐกิจต่อศาลอาญาระหว่างประเทศ (International Criminal Court -ICC) ซึ่งเขากล่าวอ้างว่า มี "การกระทำที่ผิดกฎหมายและไม่มีมูลความจริงซึ่งมุ่งหมายไปที่ สหรัฐฯ และอิสราเอล"

อย่างไรก็ตาม ศาลอาญาระหว่างประเทศ กล่าวว่า ICC "ยืนหยัดอย่างมั่นคง" ต่อบุคลากรของศาลฯ และว่า คำสั่งดังกล่าวพยายามที่จะทำลายงานที่ "มีความเป็นอิสระและเป็นกลาง" ของ ICC ลง

โดยปกติแล้ว ICC มีอำนาจดำเนินคดีเกี่ยวกับการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ อาชญากรรมต่อมนุษยชาติ และอาชญากรรมสงคราม

ICC ดำเนินการเกี่ยวกับอะไรบ้าง

ศาลอาญาระหว่างประเทศตั้งอยู่ในกรุงเฮก ของเนเธอร์แลนด์ ก่อตั้งขึ้นในปี 2002 เพื่อดำเนินการต่อผู้นำที่ไม่ซื่อสัตย์และทุจริตให้รับผิดชอบต่อการกระทำที่โหดร้าย

นับตั้งแต่สงครามในยูโกสลาเวียและเหตุฆ่าล้างเผ่าพันธุ์รวันดาเป็นต้นมา ผู้นำโลกต่างร่วมกันผลักดันให้ก่อตั้งศาลอาญาระหว่างประเทศขึ้น

โดยศาลจะเป็นทางเลือกสุดท้าย และจะเข้ามาแทรกแซงเฉพาะคดีเท่านั้น เมื่อหน่วยงานระดับชาติไม่สามารถหรือจะไม่ดำเนินคดีได้

อย่างไรก็ตาม ICC จะสามารถดำเนินดคีอาญาที่เกิดขึ้นภายหลังวันที่ 1 ก.ค. 2002 หลังจากธรรมนูญกรุงโรมว่าด้วยศาลอาญาระหว่างประเทศ หรือ "ธรรมนูญกรุงโรม" มีผลบังคับ เท่านั้น

ทั้งนี้ ธรรมนูญกรุงโรมมีผู้ลงนามและให้สัตยาบันรับรอง 125 ประเทศ เช่น สหราชอาณาจักร และหลายประเทศในยุโรป หลังจากนั้น มีอีกมากกว่า 30 ประเทศที่ได้ร่วมลงนามและอาจจะลงสัตยาบันรับรองธรรมนูณกรุงโรมนี้ในอนาคต

ทว่า สหรัฐฯ และอิสราเอลยังไม่ได้เป็นสมาชิกของ ICC

เหตุใดทรัมป์จึงต้องการคว่ำบาตร ICC ?

คาริม ข่าน หัวหน้าอัยการศาลอาญาระหว่างประเทศ

ในเดือน พ.ย. ที่ผ่านมา ICC ได้ออกหมายจับนายกรัฐมนตรีเบนจามิน เนทันยาฮู ของอิสราเอล อัยการของศาลอาญาระหว่างประเทศระบุว่า มี "เหตุอันสมควร" ที่เชื่อได้ว่า เนทันยาฮู, โยอาฟ กาลันต์อดีตรัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหม และโมฮัมเหม็ด เดอีฟ ผู้บัญชาการกองพัน "อิซ อัลดิน อัลคัสซัม" (Izz al-Din al-Qassam) ใน "ความรับผิดชอบทางอาญาในข้อกล่าวหาอาชญากรรมสงครามและอาชญากรรมต่อมนุษยชาติ"

อิสราเอลปฏิเสธข้อกล่าวหาดังกล่าว ส่วนเดอีฟถูกสังหารในระหว่างการโจมตีทางอากาศของอิสราเอลเมื่อปีที่แล้ว

ทั้งนี้ การประกาศมาตรการคว่ำบาตรดังกล่าวของทางการสหรัฐฯ ต่อ ICC มีขึ้นในระหว่างที่นายกรัฐมนตรีอิสราเอลกำลังเดินทางเยือนสหรัฐฯ ในกรุงวอชิงตัน ดีซี

ทำเนียบขาวระบุว่า ICC ได้สร้าง "ความเท่าเทียมทางศีลธรรมอันน่าละอาย" ระหว่างกลุ่มฮามาสและอิสราเอล

ส่วนคำสั่งฝ่ายบริหารของทรัมป์ระบุว่า การกระทำล่าสุดของ ICC ได้ "สร้างแบบอย่างที่เป็นอันตราย" ที่ทำให้ชาวอเมริกันตกอยู่ในอันตรายโดยทำให้พวกเขา "ถูกคุกคาม ล่วงละเมิด และอาจถูกจับกุม"

สหรัฐฯ กล่าวหา ICC ซ้ำแล้วซ้ำเล่าว่า จำกัดสิทธิของอิสราเอลในการป้องกันตนเอง ขณะเดียวกันก็เพิกเฉยต่ออิหร่านและกลุ่มต่อต้านอิสราเอล

อดีตประธานาธิบดีโจ ไบเดน ของสหรัฐฯ ยังได้วิพากษ์วิจารณ์การออกหมายจับเนทันยาฮูของ ICC โดยเรียกการเคลื่อนไหวดังกล่าวว่าเป็นการกระทำที่ "อุกอาจ"

มาตรการคว่ำบาตรนี้อาจส่งผลต่อ ICC อย่างไร ?

มาตรการคว่ำบาตรดังกล่าวจะมีผลต่อการจำกัดทางการเงินและวีซ่าสำหรับบุคคลและครอบครัวที่ช่วยเหลือในการสืบสวนของ ICC เกี่ยวกับพลเมืองอเมริกันหรือชาติพันธมิตร

"[มาตรการดังกล่าว]ยังมีศักยภาพในการอายัดทรัพย์สินและสินทรัพย์ รวมถึงการระงับการเข้าประเทศของเจ้าหน้าที่ ICC และสมาชิกในครอบครัวใกล้ชิดของพวกเขา" แซคารี คอฟแมน อดีตเจ้าหน้าที่ของหัวหน้าอัยการคนแรกของศาล กล่าวกับบีบีซี เวิลด์ เซอร์วิส

แม้ว่าจะมีคำสั่งฝ่ายบริหารของทรัมป์ ด้าน ICC ให้คำมั่นที่จะดำเนินการด้านตุลาการต่อไป และกล่าวว่า ICC "ยืนหยัดอย่างมั่นคง" โดยบุคลากรของ ICC และจะยังคงมอบ "ความยุติธรรมและความหวัง" ต่อไป ICC กล่าวเพิ่มเติมว่า คำสั่งดังกล่าวมีเจตนาที่จะทำลายงานของศาลฯ ที่ "เป็นอิสระและเป็นกลาง"

เหตุใด สหรัฐฯ จึงไม่เป็นสมาชิกของ ICC ?

ย้อนกลับไปช่วงการเจรจาเพื่อก่อตั้งศาลอาญาระหว่างประเทศ สหรัฐฯ ได้โต้แย้งว่า ทหารสหรัฐฯ อาจจะประเด็นที่ถูกดำเนินคดีที่มีแรงจูงใจทางการเมือง หรือ อาจจะดำเนินคดีเล็ก ๆ น้อย ๆ

หนึ่งในการตัดสินใจที่ถูกวิพากษ์วิจารณ์กันแพร่หลาย เกิดขึ้นในเดือน ก.ค. 2002 เมื่อคณะมนตรีความมั่นคงแห่งสหประชาชาติได้ลงมติประนีประนอมที่ให้ทหารสหรัฐฯ ได้รับการยกเว้นจากการดำเนินคดีเป็นเวลา 12 เดือน โดยจะมีการต่ออายุทุกปี

อย่างไรก็ตาม คณะมนตรีความมั่นคงแห่งสหประชาชาติได้รับแจ้งจากโคฟี อันนัน เลขาธิการสหประชาชาติในขณะนั้น ได้ปฏิเสธที่จะต่ออายุข้อยกเว้นดังกล่าวในเดือน มิ.ย. 2004 หลังจากมีภาพกองทัพสหรัฐฯ กระทำการทารุณนักโทษชาวอิรัก ซึ่งสร้างความตกตะลึงให้คนทั่วโลก

การดำเนินการงานของ ICC ดูเหมือนว่าจะอ่อนแอลงหากปราศจากการมีส่วนร่วมของสหรัฐฯ อย่างไรก็ตาม รัฐบาลสหรัฐฯ ก็ไม่ได้ปฏิเสธว่า มีความร่วมมือกับ ICC ในบางคดี

ประธานาธิบดีโจ ไบเดน เคยสั่งให้หน่วยข่าวกรองสหรัฐฯ แลกเปลี่ยนหลักฐานการก่ออาชญากรรมสงครามของรัสเซียในยูเครนกับศาลอาญาระหว่างประเทศด้วย

แล้วมีประเทศอื่นอีกหรือไม่ที่ยังไม่ได้เป็นสมาชิกของ ICC

ยังมีประเทศที่สำคัญจำนวนหนึ่งไม่อยู่ภายใต้เขตอำนาจของ ICC

มีหลายประเทศ เช่น จีน อินเดีย ปากีสถาน อินโดนีเซีย และตุรกี ยังไม่ได้ลงนามในสนธิสัญญา

ส่วนประเทศอื่น ๆ รวมถึงอิสราเอล อียิปต์ อิหร่าน และรัสเซีย ได้ลงนามแล้ว แต่ยังไม่ได้ให้สัตยาบัน

ICC ดำเนินคดีอะไรบ้าง ?

คำพิพากษาครั้งแรกของศาลอาญาระหว่างประเทศมีขึ้นในเดือน มี.ค. 2

012 เป็นการตัดสินต่อโธมัส ลูบังกา ผู้นำกองกำลังติดอาวุธในสาธารณรัฐประชาธิปไตยคองโก

เขาถูกตัดสินว่ามีความผิดในอาชญากรรมสงครามที่เกี่ยวข้องกับการใช้เด็กในความขัดแย้งของประเทศนั้น และถูกตัดสินจำคุก 14 ปีในเดือน ก.ค.

บุคคลที่มีชื่อเสียงที่สุดอีกคนที่ถูกนำเข้าสู่ ICC คือ อดีตประธานาธิบดีโลร็อง บากโบ ของไอวอรีโคสต์ เขาถูกตั้งข้อหาเมื่อปี 2011 ในข้อหาฆาตกรรม ข่มขืน ประหัตประหาร และ "การกระทำที่ไร้มนุษยธรรมอื่น ๆ" แต่ต่อมากลับพ้นข้อกล่าวหาทั้งหมดแล้ว


โจเซฟ โคนี ผู้นำกองกำลังต่อต้านของพระเจ้า (Lords Resistance Army - LRA) ในยูกันดา คือหนึ่งในบุคคลที่ ICC ต้องการ

ในบรรดาผู้ที่ ICC ต้องการคือ โจเซฟ โคนี ผู้นำขบวนการกบฏของยูกันดา กองทัพต่อต้านของพระเจ้า (Lords Resistance Army - LRA) เขาถูกตั้งข้อหาก่ออาชญากรรมต่อมนุษยชาติและอาชญากรรมสงคราม รวมถึงการลักพาตัวเด็กหลายพันคน

ICC ยังมีหมายจับอดีตประธานาธิบดีโอมาร์ อัล-บาชีร์ ของซูดาน ในข้อหาฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ อาชญากรรมสงคราม และอาชญากรรมต่อมนุษยชาติ

ICC ได้รับการวิพากษ์วิจารณ์ โดยเฉพาะจากสหภาพแอฟริกา ที่ให้ความสำคัญกับแอฟริกา อย่างไรก็ตาม ICC ได้ปฏิเสธว่าไม่มีอคติใด ๆ โดยชี้ไปที่ข้อเท็จจริงที่ว่า บางกรณีมีประเทศที่ได้รับผลกระทบแต่ฝ่ายเดียว หรืออ้างถึงโดยสหประชาชาติ

ในปี 2023 ICC ได้ออกหมายจับประธานาธิบดีวลาดิมีร์ ปูติน แห่งรัสเซีย โดยกล่าวหาว่า เขาต้องรับผิดชอบต่ออาชญากรรมสงคราม และมุ่งความสนใจไปที่การเนรเทศเด็กจากยูเครนไปยังรัสเซียอย่างผิดกฎหมาย

ICC จะดำเนินคดีต่อผู้ต้องสงสัยอย่างไร ?

ศาลอาญาระหว่างประเทศไม่มีกองกำลังตำรวจของตนเองที่จะติดตามและจับกุมผู้ต้องสงสัย ดังนั้นจึงต้องอาศัยบริการตำรวจระดับชาติในแต่ละประเทศช่วยจับกุมแล้ว ก็จะขอให้ส่งตัวผู้ต้องสงสัยไปยังกรุงเฮก ซึ่งเป็นที่ตั้งของ ICC

อัยการเริ่มการสอบสวนหากคดีดังกล่าวถูกส่งโดยคณะมนตรีความมั่นคงแห่งสหประชาชาติหรือโดยรัฐที่ให้สัตยาบัน

ไม่ว่าจะเป็นใครก็สามารถดำเนินการได้อย่างอิสระ แต่การดำเนินคดีจะต้องได้รับการอนุมัติจากคณะผู้พิพากษา

ทั้งอัยการและผู้พิพากษาได้รับเลือกโดยรัฐที่มีส่วนร่วมในศาล

เมื่อคดีเข้าสู่การพิจารณาคดี การดำเนินคดีจะต้องพิสูจน์โดยปราศจากข้อสงสัยอันสมเหตุสมผลว่าผู้ถูกกล่าวหามีความผิด ผู้พิพากษาสามคนพิจารณาพยานหลักฐานทั้งหมดแล้วจึงออกคำตัดสิน และหากพบว่า ผู้ถูกกล่าวหามีความผิดก็จะถูกตัดสินจำคุก

ICC มีผลต่อศาลยุติธรรมในประเทศต่าง ๆ อย่างไร ?

รัฐที่เข้าร่วมสนธิสัญญาอาจต้องการให้แน่ใจว่าตนเองสามารถดําเนินคดีอาชญากรรมทั้งหมดที่ครอบคลุมได้ มิฉะนั้นศาลอาจเข้าไปแทรกแซง

รัฐบาลบางประเทศได้ออกกฎหมายเพื่อเปลี่ยนแปลงระบบตุลาการของตนเองแล้ว

ใครเป็นผู้รับผิดชอบค่าใช้จ่ายให้กับ ICC?

การให้การสนับสนุนด้านการเงินแก่ ICC เป็นไปตามกฎเดียวกันกับที่ใช้ควบคุมการมีส่วนร่วมของรัฐสมาชิกในองค์การสหประชาชาติ โดยพิจารณาจากความมั่งคั่งของชาติโดยประมาณ

การที่ไม่มีสหรัฐฯ แล้ว ก็จะทำให้การระดมทุนของ ICC หลายเป็นค่าใช้จ่ายที่สูงขึ้นสำหรับประเทศอื่น ๆ

ปัจจุบัน ญี่ปุ่น เยอรมนี ฝรั่งเศส และอังกฤษเป็นหนึ่งในผู้มีสมทบทุนรายใหญ่ที่สุด

https://www.bbc.com/thai/articles/c07kyn52k8ko