ก่อนจะมาเป็นศูนย์ทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชน ที่เป็นเสาหลักแห่งการให้ความช่วยเหลือด้านกฎหมาย แก่ผู้ต้องหาทางการเมือง และการกลั่นแกล้งข่มเหงด้วยคดีอาญา ม.๑๑๒ นั้นชวนให้รำลึกคุณูปการของทนาย ๓ คนที่บุกเบิกงานด้านนี้มา
จากข้อเขียนของ เอกชัย หงส์กังวาน เล่าคุณงามความดีของ อานนท์ นำภา ที่ให้ความช่วยเหลือผู้ต้องหาคดี ม.๑๑๒ ในช่วงทศวรรษ ๒๕๕๐ ว่า “ผมเป็นผู้ต้องหาคดี ม.๑๑๒ ของเขาคนแรกที่ได้ประกันตัว” คดีอื่นๆ ก่อนหน้านั้นที่ทำให้ทนายอานนท์เป็นที่รู้จักดีในแวดวง ‘สิทธิมนุษยชน’
ได้แก่คดี หนุ่ม เร็ดนนท์ และคดี ‘อากง’ อำพล ตั้งนพกุล ที่โด่งดังมากว่า “ม.๑๑๒ ฆ่าผู้บริสุทธิ์ในคุก” เพราะ “ลุงแก่ๆ อายุเกือบ ๖๐ ปีถูกกล่าวหาส่ง SMS สี่ข้อความให้กับเลขานุการของ อภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ (นายกรัฐมนตรีในยุคนั้น)”
ความจริงปรากฏว่าอากงเองใช้โทรศัพท์มือถือไม่เป็น “แม้เขาจะได้ปล่อยตัวในชั้นตำรวจ แต่เมื่ออัยการส่งฟ้องเขาต่อศาลอาญา เขาไม่เคยได้ประกันตัวอีกเลย” อากงมีโรคมะเร็งในตับติดตัว แต่ศาลไม่มีความปราณี แม้มีนักวิชาการ ๗ คนร่วมกันวางเงินประกัน ๒ ล้านบาท
การเสียชีวิตของอากงเมื่อพฤษภาคม ๒๕๕๕ ในโรงพยาบาลราชทัณฑ์ ทำให้ทนายอานนท์ “จิตใจแทบแหลกสลาย” บอกกับเอกชัย หงส์กังวาน ว่าจะทำคดี ๑๑๒ ของเขาเป็นรายสุดท้าย แต่เมื่อศาลให้ประกันเอกชัย อานนท์จึงได้กำลังใจกลับมา
ก่อนจะไปร่วมงานกับศูนย์ทนายสิทธิมนุษยชนที่เพิ่งตั้งขึ้นใหม่ๆ ในยุคนั้น เขาร่วมกับเพื่อนของเขาอีก ๒ คนคือ ‘ทนายเค’ Phongsaphat Sopanna และ ‘อานนท์น้อย’ ทนายอุ้ม Anon Ngamsnit เปิด ‘สำนักงานกฎหมายราษฎรประสงค์’
“เช่าทาวน์เฮ้าส์ ๒ ชั้นเก่าๆ ในซอยที่คดเคี้ยวแถว ถ.รัชดาภิเษก ฝั่งตรงข้ามศาลอาญา ที่นี่รับทำคดีการเมืองให้คนเสื้อแดงหลายคดี เช่น คดีเผาศาลากลางจังหวัด” Thantawut Twewarodomgul (หนุ่ม เร็ดนนท์) เล่าคุณูปการของทนายทั้งสามไว้ว่า
“เวลาเจอกันทุกครั้งที่ทนายกลุ่มนี้มาเยี่ยม เขามักจะถามเราว่า พี่หนุ่มเอากาแฟไหม ถามแบบนี้มีหรอจะไม่เอา เพราะคนข้างในอะ มันไม่มีกาแฟอร่อยๆ กินหรอก จะได้กินก็ตอนทนายมาเยี่ยม หรือป๊ามาเยี่ยมเท่านั้น ไม่เคยได้คิดเลยว่า
กาแฟที่ทนายสั่งให้ มาจากเงินส่วนตัวของทนายทั้งสามล้วนๆ” นี่เป็นตัวอย่างเล็กๆ ที่บ่งบอกว่า ทนายหนุ่มทั้งสาม “ใช้ทุนตัวเองในการเคลื่อนไหวในนาม ราษฎรประสงค์”
(https://www.facebook.com/noomrednon/posts/TMkSBsTpiJ และ https://www.facebook.com/xekchay.hngs.kangwan/posts/3XdmCojiA)