รัฐมนตรีคนหนึ่งของยูเครนเผยว่า ยูเครนและสหรัฐฯ ใกล้จะลงนามข้อตกลงเรื่องการเข้าถึงแหล่งแร่ธาตุในยูเครนโดยสหรัฐฯ แล้ว ทำไมยูเครนต้องเจรจาให้สิทธิสหรัฐฯเข้าถึงแหล่งแร่ธาติสำคัญที่หายาก

ทำไมยูเครนต้องเจรจาข้อตกลงเรื่องแร่ธาตุกับสหรัฐ ?

ยูเครนมีแร่ธาตุสำคัญในปริมาณมาก แต่แร่บางส่วนอยู่ในดินแดนที่ปัจุบันถูกยึดครองโดยรัสเซีย

อับดูจาลิล อับดูราซูลอฟ
บีบีซี นิวส์
Reporting from กรุงเคียฟ
25 กุมภาพันธ์ 2025

รัฐมนตรีคนหนึ่งของยูเครนเผยว่า ยูเครนและสหรัฐฯ ใกล้จะลงนามข้อตกลงเรื่องการเข้าถึงแหล่งแร่ธาตุในยูเครนโดยสหรัฐฯ แล้ว

โอลกา สเตฟานิชินา รองนายกรัฐมนตรีฝ่ายบูรณาการยุโรปและยูโร-แอตแลนติก กล่าวบนแพลตฟอร์มเอ็กซ์ ว่า "การเจรจาเป็นไปอย่างสร้างสรรค์มาก โดยได้ข้อสรุปเรียบร้อยแล้วสำหรับรายละเอียดสำคัญเกือบทั้งหมด"

เธอกล่าวเสริมว่า "เรามุ่งมั่นที่จะเจรจาให้เสร็จสิ้นโดยเร็วที่สุดเพื่อดำเนินการลงนามต่อไป"

ยูเครนกำลังเผชิญกับแรงกดดันที่เพิ่มมากขึ้นจากรัฐบาลสหรัฐฯ ให้ลงนามในข้อตกลงดังกล่าว ซึ่งกลายเป็นประเด็นหลักของรอยร้าวในความสัมพันธ์ระหว่างประธานาธิบดีของทั้งสองประเทศ

เซเลนสกี เคยได้รวมข้อเสนอเรื่องข้อตกลงการเข้าถึงแหล่งแร่ไว้ใน "แผนชัยชนะ" ที่เขานำเสนอต่อทรัมป์เมื่อ ก.ย. ปีก่อน

แนวคิดดังกล่าวเป็นการนำเสนอเหตุผลที่เป็นรูปธรรมต่อผู้สมัครชิงตำแหน่งประธานาธิบดีสหรัฐฯ ในขณะนั้นเพื่อให้สหรัฐฯ สนับสนุนยูเครนต่อไป

ทั้งนี้เมื่อวันจันทร์ที่ผ่านมา อดีตนายกรัฐมนตรีอังกฤษ บอริส จอห์นสัน กล่าวกับผู้สื่อข่าวบีบีซีในกรุงเคียฟว่า ข้อตกลงดังกล่าวถือเป็น "รางวัลอันยิ่งใหญ่" เนื่องจากจะทำให้ "สหรัฐฯ มีพันธกรณีภายใต้การนำของ โดนัลด์ ทรัมป์ ในการสร้างยูเครนซึ่งเป็นอิสระ มีอำนาจอธิปไตย และปลอดภัย"

ยูเครนครอบครองแร่ธาตุอะไรบ้าง ?

รัฐบาลยูเครนประมาณการว่า "วัตถุดิบสำคัญ" ของโลกประมาณ 5% อยู่ในประเทศยูเครน นี่รวมถึงแหล่งสำรองแร่กราไฟต์ที่ได้รับการยืนยันแล้วว่ามีอยู่ประมาณ 19 ล้านตัน โดยหน่วยงานสำรวจธรณีวิทยาของยูเครนระบุว่า แหล่งสำรองแร่กราไฟต์ดังกล่าวทำให้ยูเครนเป็น "หนึ่งในห้าประเทศชั้นนำ" ในการจัดหาแร่ชนิดนี้

กราไฟต์ถูกใช้ในการผลิตแบตเตอรีสำหรับยานยนต์ไฟฟ้า

นอกจากนี้ ประเทศยูเครนยังเป็นเจ้าของแหล่งลิเธียมจำนวนหนึ่งในสามของที่มีทั้งหมดในยุโรป ซึ่งลิเธียมถือเป็นส่วนประกอบสำคัญของแบตเตอรีในปัจจุบัน และสมัยก่อนที่รัสเซียจะรุกรานยูเครน ประเทศยูเครนมีส่วนแบ่งการผลิตไททาเนียมทั่วโลกอยู่ที่ 7% ทั้งนี้ ไททาเนียมเป็นโลหะน้ำหนักเบาที่ใช้ในการก่อสร้างทุกอย่างตั้งแต่เครื่องบินไปจนถึงโรงไฟฟ้า

นอกจากนี้ ยูเครนยังมีแหล่งแร่หายากจำนวนมาก ทั้งนี้ แร่หายากเป็นกลุ่มธาตุ 17 ชนิดที่ใช้ในการผลิตอาวุธ กังหันลม อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ และผลิตภัณฑ์อื่น ๆ ที่มีความสำคัญในโลกยุคใหม่

อย่างไรก็ตาม รัสเซียได้ยึดครองแหล่งแร่บางส่วนของยูเครนไว้แล้ว ปัจจุบันทรัพยากรมูลค่ากว่า 350,000 ล้านดอลลาร์อยู่ในดินแดนที่ถูกยึดครองโดยรัสเซีย ตามคำกล่าวของรัฐมนตรีกระทรวงเศรษฐกิจของยูเครน ยูเลีย สวิริเดนโก

ในปี 2022 บริษัท เซคเดฟ (SecDev) ที่ปรึกษาความเสี่ยงทางภูมิรัฐศาสตร์ที่ตั้งอยู่ในแคนาดา ได้ทำการประเมินและพบว่ารัสเซียยึดครองเหมืองถ่านหินของยูเครนไว้แล้ว 63% รวมถึงครึ่งหนึ่งของแหล่งแร่แมงกานีส ซีเซียม แทนทาลัม และแร่หายาก

ดร.โรเบิร์ต มุกกาห์ ผู้อำนวยการบริษัท เซคเดฟ กล่าวว่าแร่ดังกล่าวเพิ่ม "มิติเชิงกลยุทธ์และเศรษฐกิจ" ให้กับการรุกรานอย่างต่อเนื่องของรัสเซีย เขากล่าวว่าการยึดครองแร่เหล่านี้ของรัสเซียทำให้รายได้ของยูเครนหายไป ขยายฐานทรัพยากรของรัสเซียเอง และส่งอิทธิพลต่อห่วงโซ่อุปทานทั่วโลก

ทำไมสหรัฐฯ จึงต้องการแหล่งแร่ธาตุเหล่านี้ ?

ดร.มุกกาห์ อธิบายว่าแร่ธาตุที่สำคัญ "คือรากฐานของเศรษฐกิจในศตวรรษที่ 21" โดยแร่ธาตุเหล่านี้มีความสำคัญต่อพลังงานหมุนเวียน การใช้งานทางทหาร และโครงสร้างพื้นฐานด้านอุตสาหกรรม และมีบทบาทเชิงกลยุทธ์ที่เพิ่มมากขึ้นในด้านภูมิรัฐศาสตร์และภูมิเศรษฐศาสตร์

การที่สหรัฐฯ ให้ความสนใจกับข้อตกลงสำหรับทรัพยากรแร่ธาตุของยูเครน เนื่องจากต้องการลดการพึ่งพาจีน ซึ่งควบคุมแหล่งแร่หายากไว้กว่า 75% ของโลก ตามข้อมูลของกลุ่มการลงทุนทางธรณีวิทยา

ในเดือน ธ.ค. ที่ผ่านมา จีนได้ห้ามการส่งออกแร่หายากบางชนิดไปยังสหรัฐฯ โดยเมื่อปีที่แล้ว จีนได้จำกัดการส่งออกแร่ธาตุไปยังสหรัฐฯ อีกด้วย

ทั้งนี้เมื่อวันจันทร์ที่ผ่านมา ก่อนการเยือนสหรัฐฯ ของ เอ็มมานูเอล มาครง ประธานาธิบดีฝรั่งเศส ที่ปรึกษาความมั่นคงแห่งชาติของทำเนียบขาว ไมค์ วอลท์ซ กล่าวกับสำนักข่าวนิวซ์เนชั่นของสหรัฐฯ ว่า ข้อตกลงดังกล่าว "เป็นเรื่องการเติบโตของส่วนแบ่งทางเศรษฐกิจและเชื่อมโยงสหรัฐฯ และยูเครนเข้าด้วยกันสู่อนาคต"

แร่ธาตุเช่นลิเธียมและกราไฟต์มีความสำคัญต่อการผลิตรถยนต์ไฟฟ้า

จนถึงตอนนี้ เราทราบอะไรบ้างเกี่ยวกับการเจรจา ?

แม้ สเตฟานิชินา จะยืนยันว่าข้อตกลงใกล้เสร็จสิ้นแล้ว แต่ดูเหมือนว่ายังมีข้อถกเถียงอยู่หลายจุดในการเจรจา

เมื่อวันพุธที่ผ่านมา เซเลนสกี ปฏิเสธข้อเรียกร้องของสหรัฐฯ ที่ต้องการส่วนแบ่งแร่หายาก 50% ซึ่งทรัมป์กล่าวว่าจะเทียบเคียงกับจำนวนความช่วยเหลือที่สหรัฐฯ มอบให้แก่ยูเครนระหว่างสงครามกับรัสเซีย

"ผมไม่สามารถขายชาติของเราได้" เซเลนสกี กล่าว

บทบัญญัติของร่างข้อตกลงฉบับที่สองเมื่อวันอาทิตย์ที่ผ่านมา ดูเหมือนจะเข้มงวดต่อยูเครนยิ่งกว่าฉบับแรก

เซเลนสกีกล่าวกับสื่อในงานแถลงข่าวเมื่อวันอาทิตย์ว่า แทนที่จะแบ่งรายได้ 50-50 ร่างข้อตกลงฉบับแก้ไขกลับระบุว่าสหรัฐฯ ต้องการควบคุมอย่างเต็มที่

ทรัมป์กล่าวเมื่อต้นเดือน ก.พ. นี้ว่า ความช่วยเหลือด้านการทหารและเศรษฐกิจของสหรัฐฯ ซึ่งมอบให้แก่ยูเครนมีมูลค่าประมาณ 500,000 ล้านดอลลาร์ และทรัมป์ต้องการให้สหรัฐฯ เข้าถึงแหล่งแร่ธาตุของยูเครนในจำนวนที่เทียบเท่ากับงบประมาณความช่วยเหลือดังกล่าว

อย่างไรก็ตาม เซเลนสกีกล่าวว่าความช่วยเหลือจากสหรัฐฯ จนถึงขณะนี้มีมูลค่ารวมประมาณ 100,000 ล้านดอลลาร์ นอกจากนี้รัฐบาลยูเครนยังยืนกรานว่าความช่วยเหลือที่ได้รับมาจนถึงขณะนี้เป็นเงินช่วยเหลือ ไม่ใช่การให้ยืม ดังนั้นยูเครนจึงไม่มีภาระผูกพันที่จะต้องคืนสิ่งใด ๆ ให้

ทั้งนี้ ยังมีรายงานด้วยว่า เซเลนสกี ต้องการให้มีการรับประกันความปลอดภัยต่อยูเครนรวมอยู่ในข้อตกลงใด ๆ ก็ตามที่เกี่ยวข้องกับการยุติสงครามรัสเซีย-ยูเครนด้วย

โดยเมื่อวันจันทร์ที่ผ่านมา อดีตนายกรัฐมนตรีแห่งสหราชอาณาจักร บอริส จอห์นสัน เรียกข้อตกลงที่ให้สหรัฐฯ เข้าถึงแร่ของยูเครนว่าเป็น "รางวัลอันยิ่งใหญ่" สำหรับยูเครน

เขาปฏิเสธข้อเสนอแนะที่ว่าข้อตกลงดังกล่าวเป็น "การเอาปรียบ" และกล่าวว่า "สิ่งที่ยูเครนได้รับจากข้อตกลงนี้คือคำมั่นสัญญาของสหรัฐฯ ภายใต้การนำของ โดนัลด์ ทรัมป์ ที่จะสร้างยูเครนที่เป็นอิสระ มีอำนาจอธิปไตย และปลอดภัย"

ผู้วิจารณ์บางรายกล่าวว่าข้อเสนอของสหรัฐฯ เป็นการล่า "อาณานิคม" แต่รัฐบาลยูเครนมีความสนใจที่จะสำรวจทรัพยากรของตนเองร่วมกันกับสหรัฐฯ

การพัฒนาทรัพยากรแร่ธาตุเหล่านี้เป็นเรื่องยากและมีค่าใช้จ่ายสูงมาก ตามที่ อิรินา ซูพรุน ประธานเจ้าหน้าที่บริหารของ Geological Investment Group ซึ่งเป็นบริษัทที่ปรึกษาการทำเหมืองแร่ที่มีฐานอยู่ในประเทศยูเครนกล่าว

เธอโต้แย้งว่าหากสามารถดึงดูดนักลงทุนชาวอเมริกันให้มาพัฒนาทรัพยากรธรรมชาติของยูเครนได้ ก็จะเกิดประโยชน์อย่างมากต่อเศรษฐกิจของประเทศยูเครน "เราจะได้รับเทคโนโลยีที่อุตสาหกรรมเหมืองแร่ของประเทศเรายังขาดอยู่มาก" ซูพรุน อธิบาย "เราจะได้รับเงินทุน ซึ่งหมายถึงการจ้างงานและการชำระภาษีที่เพิ่มขึ้น และเราจะได้รับรายได้จากการพัฒนาแหล่งแร่"

https://www.bbc.com/thai/articles/c8x4ql1vrkzo