🗳️การเลือกตั้งที่เสรีและเป็นธรรมจะเกิดขึ้นไม่ได้หากปราศจากเสรีภาพการชุมนุม 👩🏽‍💻การชุมนุมไม่ควรเป็นโอกาสให้รัฐสอดส่องละเมิดสิทธิประชาชน - รัฐไทยตกหมด !

iLaw
13 hours ago
·
31 ตุลาคม 2568 เวลา 9:00-12:00 น. ที่คณะนิติศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ศูนย์ทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชน Front Line Defenders สมาคมนักกฎหมายสิทธิมนุษยชน และคณะนิติศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย จัดงานเสวนา “การประท้วง สิทธิในความเป็นส่วนตัว และอำนาจควบคุม: การคุ้มครองสิทธิในการชุมนุมโดยสงบของนักปกป้อง สิทธิมนุษยชนในยุค AI” โดยมีผู้ร่วมอภิปราย เช่น จีนา โรเมโร ผู้รายงานพิเศษแห่งสหประชาชาติว่าด้วยสิทธิในการชุมนุมและการสมาคมโดยสงบ และดาราห์ เมอร์เรย์ อาจารย์อาวุโสและผู้ทรงคุณวุฒิด้านกฎหมายระหว่างประเทศและสิทธิมนุษยชน มหาวิทยาลัยลอนดอน
:
การเลือกตั้งที่เสรีและเป็นธรรมจะเกิดขึ้นไม่ได้หากปราศจากเสรีภาพการชุมนุม

โรเมโรกล่าวว่า ระหว่างปื 2566-2568 มีการเลือกตั้งเกิดขึ้นจำนวนมากทั่วโลก ซึ่งเปิดเผยให้เห็นถึงการจำกัดสิทธิและเสรีภาพขั้นพื้นฐาน รวมถึงเสรีภาพในการชุมนุม ก่อนหน้านี้ ในเดือนมิถุนายน 2568 เธอเสนอรายงานเกี่ยวกับการใช้สิทธิเสรีภาพการชุมนุมในบริบทของการเลือกตั้งต่อคณะมนตรีสิทธิมนุษยชนแห่งสหประชาชาติ ข้อสรุปหลักของรายงานคือ การเลือกตั้งที่เสรีและเป็นธรรมไม่อาจเกิดขึ้นได้หากเสรีภาพในการชุมนุม การสมาคม และสิทธิอื่นๆ ยังไม่ได้รับการเคารพ

รูปแบบการจำกัดเสรีภาพที่มักเกิดขึ้นคือ การใช้กฎระเบียบข้อบังคับ มาจำกัดเสรีภาพในการชุมนุม เช่น กฎหมายว่าด้วยตัวแทนต่างชาติ (Foreign agent law) และการแก้ไขกฎหมายเพื่อเพิ่มโทษทางอาญา เธอกล่าวว่า กฎระเบียบส่วนใหญ่มักถูกอ้างว่าออกมาเพื่อความมั่นคงของรัฐ แต่ในความเป็นจริง มักถูกใช้เป็นข้ออ้างในการตรากฎหมายที่จำกัดเสรีภาพของประชาชน ซึ่งพบว่า พรรคการเมือง โดยเฉพาะฝ่ายค้านหรือพรรคที่เป็นตัวแทนคนกลุ่มน้อย รวมถึงองค์กรภาคประชาสังคม ถูกจำกัดสิทธิเสรีภาพมากขึ้น รวมถึงการชุมนุมที่ถูกปราบปรามมากขึ้น

นบริบทของการออกเสียงประชามติ โรเมโรระบุว่า ทุกกลุ่มมีสิทธิที่จะออกมาชุมนุมบนท้องถนนหรือในพื้นที่สาธารณะ ทุกคนมีสิทธิที่จะกำหนดข้อความที่ต้องการสื่อสาร เลือกรูปแบบและวิธีการจัดการชุมนุมของตนเอง ไม่ว่าจะเป็นการชุมนุมที่เคลื่อนที่หรืออยู่กับที่ มีผู้เข้าร่วมน้อยหรือมากก็ตาม
:
เธอกล่าวถึงหลักการ “มองเห็นและได้ยิน” (Sight and Sound Principle) ว่า ประชาชนต้องสามารถตัดสินใจเลือกสถานที่ที่เหมาะสมที่สุดสำหรับการชุมนุม เพื่อให้กลุ่มเป้าหมายที่ต้องการสื่อสารถึงสามารถเห็นและได้ยินข้อความของพวกเขา การชุมนุมทุกรูปแบบควรได้รับการอำนวยความสะดวก
:
ทั้งนี้ สิทธิเสรีภาพในการชุมนุมไม่ใช่สิทธิสมบูรณ์ อาจถูกจำกัดได้ภายใต้เงื่อนไขที่จำเป็นและได้สัดส่วน เธอเน้นว่า การจำกัดสิทธิเสรีภาพต้องผ่านการประเมินอย่างรอบคอบ เป็นรายกรณี การชุมนุมไม่ควรถูกปราบปรามหรือจำกัดเพียงเพราะเนื้อหาที่สื่อสารเป็นที่ถกเถียง ผู้ชุมนุมควรได้รับอนุญาตให้แสดงออกอย่างเสรี แม้การชุมนุมจะก่อให้เกิดความไม่สะดวกบางประการ เช่น การปิดถนน

ในวาระที่ประเทศไทยกำลังจะเข้าสู่การเลือกตั้งในปี 2569 โรเมโรมองว่า ประเทศไทยควรกำหนดมาตรฐานทางกฎหมายที่เข้มงวดขึ้นในการจำกัดสิทธิและเสรีภาพในการชุมนุม โดยคุ้มครองสิทธิเสรีภาพที่ไม่เพียงครอบคลุมการชุมนุมของพรรคการเมือง แต่ยังต้องรวมถึงการชุมนุมของภาคประชาสังคมที่ติดตามการเลือกตั้งหรือให้ความรู้แก่ประชาชนผู้มีสิทธิเลือกตั้ง เธอกล่าวว่า รัฐบาลในหลายประเทศมักมององค์กรภาคประชาสังคมเป็นศัตรู แต่บทบาทของพวกเขาในกระบวนการเลือกตั้งนั้นสำคัญมาก โรเมโรเน้นว่า ในการบังคับใช้กฎหมาย เจ้าหน้าที่ตำรวจควรให้ความสำคัญกับการลดความตึงเครียด การยับยั้ง และการเจรจาก่อนใช้กำลัง เพื่อให้การคุ้มครองสิทธิในการชุมนุมเป็นไปตามหลักสิทธิมนุษยชนสากล
:
การชุมนุมไม่ควรเป็นโอกาสให้รัฐสอดส่องละเมิดสิทธิประชาชน
:
ตามเอกสารภาคผนวกของพิธีสารต้นแบบสำหรับเจ้าหน้าที่บังคับใช้กฎหมายเพื่อการส่งเสริมและปกป้องสิทธิมนุษยชนในบริบทของการชุมนุมโดยสันติ (Model Protocol for Law Enforcement Officials to Promote and Protect Human Rights in the Context of Peaceful Protests) อธิบายว่า พันธกรณีในการอำนวยความสะดวกต่อสิทธิในเสรีภาพการชุมนุมอย่างสงบ ได้รับการรับรองไว้ในข้อ 21 ของกติการะหว่างประเทศว่าด้วยสิทธิทางการเมืองและสิทธิพลเมือง (ICCPR) พิธีสารดังกล่าวชี้ชัดว่า การชุมนุมไม่ควรถูกใช้เป็นข้ออ้างหรือโอกาสในการสอดส่องติดตามผู้เข้าร่วม หรือดำเนินการเพื่อวัตถุประสงค์อื่นของการบังคับใช้กฎหมาย เช่น มาตรการต่อต้านการก่อการร้าย หรือการทำฐานข้อมูลข่าวกรองเกี่ยวกับผู้ชุมนุม

การใช้เทคโนโลยีดิจิทัลในบริบทของการชุมนุมโดยสงบ ควรมีวัตถุประสงค์เฉพาะเพื่ออำนวยความสะดวกต่อการใช้สิทธิในการชุมนุมโดยสงบ และเพื่อคุ้มครองสิทธิอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง เช่น สิทธิในความเป็นส่วนตัว และเสรีภาพในการแสดงออก การใช้เทคโนโลยีควรเป็นไปตามหลักการจำกัด (Principle of limitation) กล่าวคือ ต้องจำกัดขอบเขตการใช้ให้น้อยที่สุดเท่าที่จำเป็น มากกว่าเปิดช่องให้ใช้เทคโนโลยีอย่างกว้างขวาง
:
การอำนวยความสะดวกให้การชุมนุมโดยสงบอาจรวมถึงการใช้เทคโนโลยีดิจิทัลบางประเภทได้ หากเป็นไปตามหลักสิทธิมนุษยชนระหว่างประเทศ อย่างไรก็ตาม มาตรการทางเทคโนโลยีบางประการไม่สอดคล้องกับพันธกรณีในการอำนวยความสะดวกให้สิทธิในการชุมนุมโดยสงบ และไม่ควรนำมาใช้ในบริบทของการชุมนุม เช่น การขัดขวางหรือจำกัดการเข้าถึงอินเทอร์เน็ต การปิดกั้นอินเทอร์เน็ต การสอดส่องโดยไม่เลือกเป้าหมายอย่างเฉพาะเจาะจง การสอดส่องบนพื้นฐานของการสังกัดกลุ่มหรือแนวคิดทางการเมือง การใช้สปายแวร์หรือการแทรกแซงอุปกรณ์ดิจิทัลของผู้เข้าร่วมการชุมนุม

ดาราห์ เมอร์เรย์ อาจารย์อาวุโสและผู้ทรงคุณวุฒิด้านกฎหมายระหว่างประเทศและสิทธิมนุษยชน ควีนแมรี่ มหาวิทยาลัยลอนดอน และผู้ร่วมเขียนภาคผนวกของพิธีสารต้นแบบฯ ระบุว่า พลังของเทคโนโลยีดิจิทัลที่ใช้เพื่อการสอดส่องในยุคสมัยใหม่ อยู่ที่ความสามารถในการรวมแหล่งข้อมูลที่แตกต่างกันและพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานในการสอดส่องที่ครอบคลุมมากขึ้น เช่น การบูรณาการข้อมูลจากกล้องซีซีทีวีเข้ากับเทคโนโลยีการจดจำใบหน้า (Facial recognition) ซึ่งทำให้รัฐสามารถเก็บบันทึกว่าใครอยู่ที่ไหนในเวลาใด และพวกเขาพบกับใคร ข้อมูลพื้นฐานเหล่านี้ทำให้สามารถทำประวัติ (Profiling) การติดตาม และการสร้างรูปแบบพฤติกรรมการใช้ชีวิต และวิเคราะห์พฤติกรรมของบุคคลเป้าหมายได้
:
ในบริบทของการชุมนุมสาธารณะ เขามองว่า เจ้าหน้าที่รัฐควรยึดหลักการสำคัญ 2 ข้อ ได้แก่ หลักการที่ว่า การชุมนุมไม่ควรถูกใช้เป็นโอกาสสำหรับการสอดส่อง เขายอมรับว่า หน่วยงานบังคับใช้กฎหมายมีภารกิจในการปกป้องชีวิต แต่สังเกตได้ว่าในทางปฏิบัติ เจ้าหน้าที่มักใช้เหตุผลดังกล่าวเป็นช่องทางในการใช้เทคโนโลยีการสอดส่องอย่างเกินจำเป็น และหลักการที่ว่า หน้าที่ของตำรวจคือการอำนวยความสะดวกในการชุมนุมโดยสงบ เขาอธิบายว่า เจ้าหน้าที่มีภาระหน้าที่อำนวยความสะดวกให้การชุมนุมเกิดขึ้นได้โดยปลอดภัยและสงบ ไม่ใช่ขัดขวางหรือทำให้ผู้ชุมนุมหวาดกลัว

เขายกตัวอย่างว่า การใช้เทคโนโลยีสอดส่องเพื่อติดตามฝูงชนอาจถือเป็นการกระทำที่ชอบด้วยกฎหมาย หากมีวัตถุประสงค์เพื่อช่วยรักษาความปลอดภัยหรือป้องกันเหตุรุนแรง อย่างไรก็ตาม ตามหลักการที่ว่า การชุมนุมไม่ควรถูกใช้เป็นโอกาสในการสอดส่อง เขาเห็นว่าเจ้าหน้าที่ไม่ควรบันทึกข้อมูลส่วนบุคคลจากการติดตามเหล่านั้น เขาเตือนว่าด้วยเทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์และระบบจดจำใบหน้า การบันทึกภาพบุคคลในการชุมนุมสามารถนำไปสู่การระบุตัวตนอย่างง่ายดาย ซึ่งถือเป็น ความเสี่ยงที่แท้จริงต่อสิทธิในความเป็นส่วนตัวและเสรีภาพในการชุมนุม

https://www.facebook.com/photo/?fbid=1246170054223278&set=a.625664036273886