𝐒𝐡𝐨𝐫𝐭 𝐈𝐧𝐭𝐞𝐫𝐯𝐢𝐞𝐰 อ. เวียงรัฐ เนติโพธิ์ ผู้เขียนหนังสือ 'อุปถัมภ์ค้ำใคร' อนธการ แห่งการเหนี่ยวรั้ง กาลเวลา และกระจายอำนาจ - We’re all voters: เลือกผู้ว่าฯ ทั่วประเทศต้องเกิดขึ้นจริง

We’re all voters: เลือกผู้ว่าฯ ทั่วประเทศต้องเกิดขึ้นจริง
14h ·

𝐒𝐡𝐨𝐫𝐭 𝐈𝐧𝐭𝐞𝐫𝐯𝐢𝐞𝐰 รองศาสตราจารย์ ‘เวียงรัฐ เนติโพธิ์’ ผู้เขียนหนังสือ 'อุปถัมภ์ค้ำใคร: การเลือกตั้งไทยกับประชาธิปไตยก้าวถอยหลัง' อันว่าด้วยเราจะก้าวผ่านการเมืองใหม่ที่ย้อนยุคล้าหลังอย่างไร
.
อาจารย์ประจำภาควิชาการปกครอง รัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เคยให้สัมภาษณ์ว่า ในความทรงจำ สามารถสัมผัสได้ถึงการอยู่ในจังหวัดเล็กๆ ที่อำนาจของข้าราชการล้นฟ้า
.
ไปไหนคนยกมือไหว้ แต่มีจุดยกเว้น คือจุดเชื่อมต่อระหว่างข้าราชการกับผู้มีอิทธิพลที่มีการยำเกรงกัน ต่อรองกัน และประนีประนอมกัน
.
"ความใหม่ของหนังสือเล่มนี้ คือการอัพเดตการศึกษาของความสัมพันธ์แบบอุปถัมภ์ในระบอบอำนาจนิยมที่ผ่านมา แต่ไม่ได้ใหม่ที่ประเด็นนี้อย่างเดียว เราต้องการรื้อและทำความเข้าใจความสัมพันธ์แบบอุปถัมภ์ในการเมืองไทยให้ใหม่"
.
อาจารย์เวียงรัฐเป็นผู้ศึกษาการเมืองการปกครองท้องถิ่น เจ้าพ่อ และผู้มีอิทธิพล หรือความสัมพันธ์แบบอุปถัมภ์ชนิดลึกเชี่ยวชาญ
.
𝐐: นักวิชาการหลายท่านระบุว่า รัฐธรรมนูญ 60 ทำให้การกระจายอำนาจถอยหลังไปมาก อาจารย์มองเรื่องนี้อย่างไร
.
𝐀: ประเด็นที่ว่านี้คือ รธน. 60 ไม่มีบทบัญญัติให้มีการกระจายอำนาจ ไม่เหมือน รธน. 2 ฉบับก่อนหน้า ตรงนี้ก็สำคัญ แต่ปัญหาการกระจายอำนาจที่ถอยหลังไปมาก ไม่ได้เกิดจากรัฐธรรมนูญฉบับนี้นะคะ
.
มันเกิดจากระบอบอำนาจนิยม และระบบราชการที่ดึงอำนาจและสร้างอุปสรรคต่อการกระจายอำนาจ
.
การกระจายอำนาจในระลอกแรกหลังรัฐธรรมนูญ 40 ดูจะดำเนินไปด้วยดี เพราะมีบทบัญญัติที่ชัดเจนตาม รธน. และมี พรบ.มากำกับ มีหน่วยงานในรูปแบบคณะกรรมการมาส่งเสริมการกระจายอำนาจ
.
แต่ก็มีอุปสรรคต่างๆ ที่เหนี่ยวรั้งการกระจายอำนาจ ที่สำคัญคือการที่ระบบราชการไม่ถ่ายโอนอำนาจให้กับองค์กรปกครองท้องถิ่น
.
ส่วนด้านของท้องถิ่นที่ยังขาดประสบการณ์ก็มีส่วนด้วย อุปสรรคต่างๆ นักวิชาการวิเคราะห์ไว้จำนวนหนึ่ง สามารถหาศึกษาได้ (อ่านงานของอ. ธเนศวร์ เจริญเมือง เป็นต้น)
.
เมื่อมีการรัฐประหารปี 2549 ก็ทำให้มิติทางการเมืองหยุดชะงัก และเป็นโอกาสที่ระบบราชการจะถ่วงการกระจายอำนาจที่สำคัญ
.
แต่ล่าสุดการกระจายอำนาจที่ถอยหลังไปสุดๆ ให้ไปนับหนึ่งใหม่ ก็คือระบอบ คสช. ที่สั่งห้ามการเลือกตั้งท้องถิ่นเป็นเวลาหลายปี ภายใต้ระบอบนี้ ยังมีการดึงอำนาจกลับเข้าสู่ส่วนกลางในหลายๆ มิติ และการเพิ่มการควบคุมการบริหารองค์กรปกครองท้องถิ่นอีกด้วย
.
แนะนำให้อ่านหนังสือเล่มใหม่ที่เพิ่งพิมพ์ 'อุปถัมภ์ค้ำใคร การเลือกตั้งไทยกับประชาธิปไตยก้าวถอยหลัง' ชี้ให้เห็นระบอบ คสช. กับการดึงอำนาจกลับสู่ส่วนกลางอย่างชัดๆ ในหลายมิติ
.
𝐐: เครือข่ายไหนที่พยายามเหนี่ยวรั้งการกระจายอำนาจ ทำไปเพื่ออะไร
.
𝐀: ในทางการเมืองมันก็คือการต่อสู้ระหว่างอำนาจของประชาชนกับอำนาจของ 'คณาธิปไตย' นั่นแหละ กลุ่มคนชนชั้นนำที่มีอำนาจก็ไม่ต้องการให้อำนาจมันกระจายไปอยู่ในมือของประชาชน
.
และกลไกสำคัญที่พยายามดึงอำนาจก็คือระบบราชการ เพราะการกระจายอำนาจทำให้ชนชั้นนำในศูนย์กลางอำนาจ กับระบบราชการสูญเสียอำนาจไป
.
𝐐: การกระจายอำนาจในนิยามของอาจารย์คืออะไร
.
𝐀: ในทางการเมืองการปกครอง หมายถึงการให้อำนาจประชาชนในท้องถิ่นต่างๆ จัดการบริหารสาธารณะ และการปกครองตนเอง โดยเลือกตั้งผู้มาทำหน้าที่บริหารและออกกฎเกณฑ์ต่างๆ ตามระบอบประชาธิปไตย
.
อำนาจในการบริหารต้องมาพร้อมกับความเป็นอิสระในเรื่องการเงินการคลัง แผนงาน และการตัดสินใจต่างๆ ด้วย
.
𝐐: การเลือกตั้งผู้ว่าฯ ทั่วประเทศ ควรตามมาด้วยสิ่งใด หลายความเห็นบอกว่า ถ้ายังรับคำสั่งจากมหาดไทย ก็ไม่มีประโยชน์
.
𝐀: ก็เปลี่ยนชื่อ นายก อบจ. เป็น ผู้ว่าราชการจังหวัดนั่นแหละ แล้วก็ถ่ายโอนอำนาจที่ควรจะให้จังหวัดปกครองตนเองไปยัง นายก อบจ. ทำงานร่วมกับกระทรวงมหาดไทยได้ ไม่จำเป็นต้องมีผู้ว่าที่กระทรวงมหาดไทยส่งมา
.
𝐐: หลายเสียงกังวลว่า หากมีการกระจายอำนาจสู่ท้องถิ่น จะเข้าทางเจ้าพ่อและผู้มีอิทธิพล
.
𝐀: ต้องไปอ่านหนังสือ 2 เล่ม คือ 'หีบบัตรและบุญคุณ' กับเล่มใหม่ 'อุปถัมภ์ค้ำใคร' นี่แหละ สรุปสั้นๆ เจ้าพ่อผู้มีอิทธิพลย่อมเข้ามามีบทบาทในการเมืองท้องถิ่นเป็นเรื่องธรรมดา
.
แต่การใช้อำนาจผ่านโครงสร้างขององค์กรปกครองท้องถิ่นมันกำกับให้พวกเขาต้องใช้อำนาจที่เป็นทางการ ใช้งบประมาณที่เป็นทางการ
.
ในแง่นี้มันไปเปลี่ยนสายสัมพันธ์ระหว่างเจ้าพ่อกับประชาชนไป ก่อให้เกิดพลวัตของเจ้าพ่อผู้มีอิทธิพล เมื่อประชาธิปไตยท้องถิ่นพัฒนาต่อไปได้ มั่นคงมากยิ่งขึ้น
.
ถ้าเจ้าพ่อผู้มีอิทธิพลไม่ปรับตัว ประชาชนก็ปรับตัวไปเลือกตัวเลือกอื่นที่ดีกว่า ในระยะยาว อำนาจแบบเจ้าพ่อ ผู้มีอิทธิพลก็อ่อนแอไร้ความหมายไป เมื่อประชาธิปไตยท้องถิ่นเติบโตขึ้น
.
#เลือกตั้งผู้ว่าทั่วประทศ
.
เราขอพลังจากประชาชนทุกคน ร่วมส่งเสียงถึงทุกพรรคการเมือง และผู้ลงรับสมัครรับเลือกตั้งในสมัยหน้าทุกคน ว่าเราต้องการกฎหมายที่เปลี่ยนให้ทุกจังหวัดสามารถเลือกตั้งผู้ว่าฯ ได้เอง และเราต้องการคุณภาพชีวิตที่เรากำหนดเอง
.
ผ่านการลงชื่อในแคมเปญ Change.org/WeAllVoters
.
เพื่อนำไปสู่กระบวนการอื่นๆ ต่อไป เป็นการเริ่มปฏิรูป 'ท้องถิ่น' ด้วยการเลือกตั้งผู้ว่าฯ ทั่วประเทศ หรือจะเรียกว่า ปลดล็อกประเทศด้วยการเลือกตั้งผู้ว่าฯ ก่อนไปสูู่การแก้รัฐธรรมนูญเพื่อปฏิรูปท้องถิ่นอย่างแท้จริง
.
ขอบคุณรูปจาก มติชน