สหัสวัต คุ้มคง
13 hours ago
·
ขบวนการแรงงานกับการเปลี่ยนแปลงการปกครองปี2475
.
เนื่องในวันแรงงานสากล ผมอยากจะชวนพี่น้องประชาชนและผู้ใช้แรงงานทุกท่าน เรียนรู้ประวัติศาสตร์การต่อสู้ของขบวนการแรงงาน ที่เกิดขึ้นร่วมกับพัฒนาการของประชาธิปไตยไปด้วยกันตลอดทั้งเดือนแห่งแรงงานนี้ด้วยครับ
.
เริ่มแรกขบวนการแรงงานไทย ก่อนเปลี่ยนแปลงการปกครอง
.
ขบวนการแรงงานในประเทศไทยนั้นเริ่มก่อรูปร่างครั้งแรกขึ้นมาตั้งแต่ก่อนมีการเปลี่ยนแปลงการปกครอง โดยเริ่มมาจากการรวมตัวกันของกรรมกรในฐานะสมาคมลับและสมาคมอาชีพของชาวจีนซึ่งเป็นแรงงานส่วนใหญ่ในสมัยนั้นเพื่อเพิ่มอำนาจต่อรองในการเรียกร้องค่าจ้างของแรงงานในสังกัดสมาคม หรือที่ถูกเรียกว่า สมาคมอั้งยี่
.
จนต่อมาในช่วงยุคล่าอาณานิคม เพื่อการพัฒนาประเทศให้เข้ากับความศิวิไลซ์ ประเทศไทยจึงต้องปรับตัวให้เศรษฐกิจขยายตัวเพิ่มขึ้น เนื่องจากการมีสนธิสัญญากับต่างประเทศส่งผลให้เกิดการเพิ่มจำนวนของแรงงานเพื่อตอบสนองความต้องการของตลาดที่ขยายตัวทำให้จากเดิมที่แรงงานกุลีและกรรมกรต่างๆ มีแรงงานไทยเข้ามาเพิ่มด้วยจากแต่เดิมที่มีแต่แรงงานจีน และแรงงานไทยที่เข้ามาสู่ตลาดแรงงานเองก็ได้รับอิทธิพลจากแรงงานชาวจีนในเรื่องของการต่อสู้เรียกร้องด้วย
.
ในปี2440 รัฐได้ยินยอมให้มีการตั้งสมาคมอย่างเปิดเผยได้ภายใต้เงื่อนไขทางกฎหมายเพื่อควบคุมสมาคมลับ(อังยี่) คนงานรถรางในบริษัทไฟฟ้าสยามของนายทุนชาวเดนมาร์คจึงจัดตั้ง “สมาคมคนงานรถราง” โดยมีสมาชิกแรกเริ่ม 300 คน ส่วนใหญ่เป็นแรงงานจีนเพราะแรงงานไทยยังอยู่ในภาคการเกษตรเป็นส่วนใหญ่ โดยมีวัตถุประสงค์ของสมาคมคือ “ให้บริการสวัสดิการ และเพื่อช่วยเหลือซึ่งกันและกัน”
.
หลังจากนั้นมีการนัดหยุดงานของกรรมกรอยู่หลายครั้งด้วยเหตุผลเรื่องความไม่เป็นธรรมของนายจ้าง และ ค่าแรงที่ไม่สมเหตุสมผล จนกระทั่งในวันที่ 31 ธันวาคม 2465 กรรมกรรถรางได้นัดหยุดงานประท้วงเป็นครั้งที่ 3 ด้วยเรื่องระเบียบข้อบังคับของบริษัทที่มีการลงโทษคนงานอย่างรุนแรงและการหาสาเหตุไล่กรรมกรเก่าออกและหาคนใหม่เข้ามาทำงานแทน โดยได้มีการไกล่เกลี่ยข้อพิพาทดังกล่าวกันแล้วแต่ทางนายจ้างไม่ทำตามข้อตกลง
.
ต่อมาในวันที่ 13 มกราคมได้มีการประท้วงหยุดงานลากยาวจนถึงเดือนมีนาคม เป็นเวลาเกือบ2เดือน โดยในช่วงเวลาเดียวกันนั้นนักหนังสือพิมพ์และปัญญาชนเข้าไปมีบทบาทสนับสนุนปัญหาเรื่องแรงงาน-กรรมกรด้วยการประโคมข่าวเรื่องการนัดหยุดงานและนำเสนอปัญหาของกรรมกรโดยกลุ่มที่เรียกตัวเองว่า “คณะกรรมกร” ซึ่งเป็นคณะทำงานของกองบก.หนังสือพิมพ์กรรมกร นอกจากที่จะทำข่าวเกี่ยวกับกรรมกรแล้ว หนังสือพิมพ์กรรมกรยังทำหน้าที่เข้าไปจัดตั้งองค์กรแก่กรรมกร และวิพากษ์วิจารณ์นายทุนต่างชาติและรัฐบาลที่มีผลประโยชน์ร่วมกันซึ่งอยู่ตรงข้ามกับผลประโยชน์ของคนงานโดยทั่วไป
.
เป็นเหตุให้หนังสือพิมพ์กรรมกรจะถูกปิดตัวลงเนื่องจากมีเหตุขัดแย้งกับเสนาบดีกระทรวงมหาดไทยแต่ คณะกรรมกรก็ได้ออกหนังสือพิมพ์ฉบับใหม่ชื่อ “หนังสือพิมพ์ปากกาไทย” ซึ่งวิพากษ์วิจารณ์ระบบการปกครองประเทศโดยตรงมากยิ่งขึ้นและได้ตั้ง “สถานแทนทวยราษฎร์” ขึ้นในเดือนมกราคม พ.ศ. 2468 (ถ้านับเทียบศักราชแบบปัจจุบันจะตรงกับมกราคม พ.ศ.2469) เพื่อจะปฏิบัติหน้าที่คอยช่วยเหลือขจัดทุกข์บำรุงสุขให้กรรมกรและคนทั่วไปผู้ไม่ได้รับความเป็นธรรม เช่น ช่วยเป็นทนายว่าความ ช่วยเขียนถ้อยคำร้องเรียนส่งไปให้รัฐบาลสยาม เป็นต้น
.
คณะกรรมกรนั้นมีสมาชิกที่มีบทบาทสำคัญหลายคนหนึ่งในนั้นคือ ถวัติ ฤทธิเดช ซึ่งเป็นผู้นำสมาคมรถรางและเลขานุการของคณะกรรมกร เขาเป็นคนสำคัญในการจัดตั้งกรรมกรรถรางให้เป็นกำลังพื้นฐานส่วนหนึ่งในการเปลี่ยนแปลงการปกครองของคณะราษฎร นอกจากนี้ในคราวกบฏบวรเดช เขาและกรรมกรในจัดตั้งของเขากว่า 3,000 คนได้ขออาสาไปรบเพื่อต่อต้านฝ่ายกบฏแต่พระยาพหลฯผู้เป็นนายกรัฐมนตรีในขณะนั้นขอให้เหล่ากรรมกรเป็นกองกำลังรักษาความสงบภายในพระนคร
.
หลังจากการเปลี่ยนแปลงการปกครองปี 2475 คณะกรรมกรและขบวนการแรงงานได้รับการยอมรับในแง่สิทธิและเสรีภาพมากยิ่งขึ้น เหล่ากรรมกรจึงได้จัดตั้งองค์กรระดับชาติชื่อ ‘อนุกูลกรรมกร’ ขบวนการแรงงานเองก็เข้าร่วมสนับสนุนปีกก้าวหน้าของคณะราษฎร ปรีดี พนมยงค์ ก็ทำพันธมิตรกับผู้ใช้แรงงานโดยถวัติเป็นผู้ให้การสนับสนุนปรีดีในเรื่องเค้าโครงการเศรษฐกิจ หรือ สมุดปกเหลืองด้วย.
.
ดังนั้นเรื่องเล่าที่มักบอกกันว่า การอภิวัฒน์สยามในปี 2475 เป็นการชิงสุกก่อนห่าม และไม่มีประชาชนอยู่ในนั้น จึงเป็นเรื่องโกหกหลอกลวง เพราะทุกๆการเคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลงในประเทศนี้ ล้วนมีประชาชนอยู่ในนั้น และทุกๆการเคลื่อนไหวของขบวนการประชาธิปไตยเอง ก็มีแรงงานเป็นส่วนหนึ่งของการต่อสู้เสมอมา
อ้างอิง
สังศิต พิริยะรังสรรค์, ประวัติศาสตร์การต่อสู้ของกรรมกรไทย (กรุงเทพฯ : สถาบันวิจัยสังคม จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย,มิ.ย. 2529)
นิคม จันทรวิทุร, วิวัฒนาการของสมาคมลูกจ้าง ในแรงงานไทย (กรุงเทพฯ : กรมแรงงาน, 2517)
อาชญาสิทธิ์ ศรีสุวรรณ. ‘ถวัติ ฤทธิเดช’ กับการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 ในความคำนึงของ ‘ปรีดี พนมยงค์. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: https://pridi.or.th/th/content/2021/06/736 (สืบค้นข้อมูล: 22 เมษายน 2568).
ประวัติศาสตร์แรงงานไทยใต้เงาการเมือง: จาก 2475 สู่ยุคเหลือง-แดง - THECITIZEN.PLUS
https://www.facebook.com/photo/?fbid=1299065035136237&set=a.448308426878573
·
ขบวนการแรงงานกับการเปลี่ยนแปลงการปกครองปี2475
.
เนื่องในวันแรงงานสากล ผมอยากจะชวนพี่น้องประชาชนและผู้ใช้แรงงานทุกท่าน เรียนรู้ประวัติศาสตร์การต่อสู้ของขบวนการแรงงาน ที่เกิดขึ้นร่วมกับพัฒนาการของประชาธิปไตยไปด้วยกันตลอดทั้งเดือนแห่งแรงงานนี้ด้วยครับ
.
เริ่มแรกขบวนการแรงงานไทย ก่อนเปลี่ยนแปลงการปกครอง
.
ขบวนการแรงงานในประเทศไทยนั้นเริ่มก่อรูปร่างครั้งแรกขึ้นมาตั้งแต่ก่อนมีการเปลี่ยนแปลงการปกครอง โดยเริ่มมาจากการรวมตัวกันของกรรมกรในฐานะสมาคมลับและสมาคมอาชีพของชาวจีนซึ่งเป็นแรงงานส่วนใหญ่ในสมัยนั้นเพื่อเพิ่มอำนาจต่อรองในการเรียกร้องค่าจ้างของแรงงานในสังกัดสมาคม หรือที่ถูกเรียกว่า สมาคมอั้งยี่
.
จนต่อมาในช่วงยุคล่าอาณานิคม เพื่อการพัฒนาประเทศให้เข้ากับความศิวิไลซ์ ประเทศไทยจึงต้องปรับตัวให้เศรษฐกิจขยายตัวเพิ่มขึ้น เนื่องจากการมีสนธิสัญญากับต่างประเทศส่งผลให้เกิดการเพิ่มจำนวนของแรงงานเพื่อตอบสนองความต้องการของตลาดที่ขยายตัวทำให้จากเดิมที่แรงงานกุลีและกรรมกรต่างๆ มีแรงงานไทยเข้ามาเพิ่มด้วยจากแต่เดิมที่มีแต่แรงงานจีน และแรงงานไทยที่เข้ามาสู่ตลาดแรงงานเองก็ได้รับอิทธิพลจากแรงงานชาวจีนในเรื่องของการต่อสู้เรียกร้องด้วย
.
ในปี2440 รัฐได้ยินยอมให้มีการตั้งสมาคมอย่างเปิดเผยได้ภายใต้เงื่อนไขทางกฎหมายเพื่อควบคุมสมาคมลับ(อังยี่) คนงานรถรางในบริษัทไฟฟ้าสยามของนายทุนชาวเดนมาร์คจึงจัดตั้ง “สมาคมคนงานรถราง” โดยมีสมาชิกแรกเริ่ม 300 คน ส่วนใหญ่เป็นแรงงานจีนเพราะแรงงานไทยยังอยู่ในภาคการเกษตรเป็นส่วนใหญ่ โดยมีวัตถุประสงค์ของสมาคมคือ “ให้บริการสวัสดิการ และเพื่อช่วยเหลือซึ่งกันและกัน”
.
หลังจากนั้นมีการนัดหยุดงานของกรรมกรอยู่หลายครั้งด้วยเหตุผลเรื่องความไม่เป็นธรรมของนายจ้าง และ ค่าแรงที่ไม่สมเหตุสมผล จนกระทั่งในวันที่ 31 ธันวาคม 2465 กรรมกรรถรางได้นัดหยุดงานประท้วงเป็นครั้งที่ 3 ด้วยเรื่องระเบียบข้อบังคับของบริษัทที่มีการลงโทษคนงานอย่างรุนแรงและการหาสาเหตุไล่กรรมกรเก่าออกและหาคนใหม่เข้ามาทำงานแทน โดยได้มีการไกล่เกลี่ยข้อพิพาทดังกล่าวกันแล้วแต่ทางนายจ้างไม่ทำตามข้อตกลง
.
ต่อมาในวันที่ 13 มกราคมได้มีการประท้วงหยุดงานลากยาวจนถึงเดือนมีนาคม เป็นเวลาเกือบ2เดือน โดยในช่วงเวลาเดียวกันนั้นนักหนังสือพิมพ์และปัญญาชนเข้าไปมีบทบาทสนับสนุนปัญหาเรื่องแรงงาน-กรรมกรด้วยการประโคมข่าวเรื่องการนัดหยุดงานและนำเสนอปัญหาของกรรมกรโดยกลุ่มที่เรียกตัวเองว่า “คณะกรรมกร” ซึ่งเป็นคณะทำงานของกองบก.หนังสือพิมพ์กรรมกร นอกจากที่จะทำข่าวเกี่ยวกับกรรมกรแล้ว หนังสือพิมพ์กรรมกรยังทำหน้าที่เข้าไปจัดตั้งองค์กรแก่กรรมกร และวิพากษ์วิจารณ์นายทุนต่างชาติและรัฐบาลที่มีผลประโยชน์ร่วมกันซึ่งอยู่ตรงข้ามกับผลประโยชน์ของคนงานโดยทั่วไป
.
เป็นเหตุให้หนังสือพิมพ์กรรมกรจะถูกปิดตัวลงเนื่องจากมีเหตุขัดแย้งกับเสนาบดีกระทรวงมหาดไทยแต่ คณะกรรมกรก็ได้ออกหนังสือพิมพ์ฉบับใหม่ชื่อ “หนังสือพิมพ์ปากกาไทย” ซึ่งวิพากษ์วิจารณ์ระบบการปกครองประเทศโดยตรงมากยิ่งขึ้นและได้ตั้ง “สถานแทนทวยราษฎร์” ขึ้นในเดือนมกราคม พ.ศ. 2468 (ถ้านับเทียบศักราชแบบปัจจุบันจะตรงกับมกราคม พ.ศ.2469) เพื่อจะปฏิบัติหน้าที่คอยช่วยเหลือขจัดทุกข์บำรุงสุขให้กรรมกรและคนทั่วไปผู้ไม่ได้รับความเป็นธรรม เช่น ช่วยเป็นทนายว่าความ ช่วยเขียนถ้อยคำร้องเรียนส่งไปให้รัฐบาลสยาม เป็นต้น
.
คณะกรรมกรนั้นมีสมาชิกที่มีบทบาทสำคัญหลายคนหนึ่งในนั้นคือ ถวัติ ฤทธิเดช ซึ่งเป็นผู้นำสมาคมรถรางและเลขานุการของคณะกรรมกร เขาเป็นคนสำคัญในการจัดตั้งกรรมกรรถรางให้เป็นกำลังพื้นฐานส่วนหนึ่งในการเปลี่ยนแปลงการปกครองของคณะราษฎร นอกจากนี้ในคราวกบฏบวรเดช เขาและกรรมกรในจัดตั้งของเขากว่า 3,000 คนได้ขออาสาไปรบเพื่อต่อต้านฝ่ายกบฏแต่พระยาพหลฯผู้เป็นนายกรัฐมนตรีในขณะนั้นขอให้เหล่ากรรมกรเป็นกองกำลังรักษาความสงบภายในพระนคร
.
หลังจากการเปลี่ยนแปลงการปกครองปี 2475 คณะกรรมกรและขบวนการแรงงานได้รับการยอมรับในแง่สิทธิและเสรีภาพมากยิ่งขึ้น เหล่ากรรมกรจึงได้จัดตั้งองค์กรระดับชาติชื่อ ‘อนุกูลกรรมกร’ ขบวนการแรงงานเองก็เข้าร่วมสนับสนุนปีกก้าวหน้าของคณะราษฎร ปรีดี พนมยงค์ ก็ทำพันธมิตรกับผู้ใช้แรงงานโดยถวัติเป็นผู้ให้การสนับสนุนปรีดีในเรื่องเค้าโครงการเศรษฐกิจ หรือ สมุดปกเหลืองด้วย.
.
ดังนั้นเรื่องเล่าที่มักบอกกันว่า การอภิวัฒน์สยามในปี 2475 เป็นการชิงสุกก่อนห่าม และไม่มีประชาชนอยู่ในนั้น จึงเป็นเรื่องโกหกหลอกลวง เพราะทุกๆการเคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลงในประเทศนี้ ล้วนมีประชาชนอยู่ในนั้น และทุกๆการเคลื่อนไหวของขบวนการประชาธิปไตยเอง ก็มีแรงงานเป็นส่วนหนึ่งของการต่อสู้เสมอมา
อ้างอิง
สังศิต พิริยะรังสรรค์, ประวัติศาสตร์การต่อสู้ของกรรมกรไทย (กรุงเทพฯ : สถาบันวิจัยสังคม จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย,มิ.ย. 2529)
นิคม จันทรวิทุร, วิวัฒนาการของสมาคมลูกจ้าง ในแรงงานไทย (กรุงเทพฯ : กรมแรงงาน, 2517)
อาชญาสิทธิ์ ศรีสุวรรณ. ‘ถวัติ ฤทธิเดช’ กับการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 ในความคำนึงของ ‘ปรีดี พนมยงค์. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: https://pridi.or.th/th/content/2021/06/736 (สืบค้นข้อมูล: 22 เมษายน 2568).
ประวัติศาสตร์แรงงานไทยใต้เงาการเมือง: จาก 2475 สู่ยุคเหลือง-แดง - THECITIZEN.PLUS
https://www.facebook.com/photo/?fbid=1299065035136237&set=a.448308426878573