การเคลื่อนไหวแรกๆ อยู่ในโซเซียลเป็นประเด็นเรื่องเพศ
ใช่ค่ะ ก่อนหน้านี้เราเคลื่อนไหวอยู่ในเฉพาะโซเซียล เพราะครอบครัวไม่ให้ยุ่งเรื่องการเมืองเลย เราเลือกพูดเรื่องเพศ เพราะเราเจอปิตาธิปไตยมาเยอะเหมือนกัน เรื่อง Sexual Harassment เราเจอมาตลอด เหมือนที่เล่าไปว่าขนาดขึ้นรถไปศาล ยังเจอผู้ต้องขังชายในรถด้วยกันพยายามคุกคาม ถามชื่อ เรียกชื่อ พยายามคุยหยอกล้อ พูดจาแทะโลม เรารู้สึกว่าเรื่องเพศเป็นเรื่องที่ค่อนข้างเซนซิทีฟมาก แต่คนมองข้ามกันไปเยอะมาก
คิดว่า “ปิตาธิปไตย” กับ “เผด็จการ” เหมือนหรือต่างกันยังไง
เราโดนปิตาธิปไตยกดทับทั้งในสังคมการทำงาน ครอบครัว หรือแม้กระทั่งในโรงเรียน หรืออะไรก็ตาม เราเป็นเพศหญิงในประเทศนี้ เราก็จะโดนกดอยู่ตลอด ถูกสั่งให้ต้องทำตัวแบบนี้แบบนั้น ปิตาธิปไตยกับเผด็จการ มันเหมือนกันตรงที่เป็นการใช้อำนาจกดให้อีกคนหนึ่งอยู่ใต้อำนาจของอีกคนหนึ่ง เหมือนกับที่รัฐเผด็จการกดหัวประชาชนไม่ให้มีสิทธิ์มีเสียงในการพูด
ตอนแรกที่ออกมาเคลื่อนไหวได้ประเมินไหมว่าจะต้องเจออะไรบ้าง สถานการณ์ที่เลวร้ายที่สุดอาจจะเผชิญคืออะไร
เอาจริงๆ คิดว่าตั้งแต่เริ่มทำอันแรกเลย โพลตั้งคำถาม “สนับสนุนหรือยกเลิก ม.112” ตอนแรกเราก็ไม่ได้คิดถึงขั้นว่าจะติดคุกหรืออะไร คิดว่าแค่น่าจะโดนคุกคาม ตอนนั้นเราก็พยายามระมัดระวังตัวเองตลอด
แต่ก่อนหน้าที่จะติดคุกครั้งนี้แค่อาทิตย์เดียว เราถูกบุกจับ เราไม่เคยถูกคุกคามหนักขนาดนี้มาก่อนเลย แต่ตอนนั้นถูกรวบจับ ตำรวจมากันเยอะมาก เราเริ่มคิดแล้วว่าถ้าติดคุกหรืออะไรก็เตรียมใจไว้ในระดับหนึ่งแล้ว เพราะเราก็เห็นว่าในประเทศนี้เป็นยังไง
ตอนเริ่มทำโพลครั้งแรก เราสรุปกันว่ายังไงก็ไม่เข้าข่ายความผิดตาม ม.112 แน่นอน แต่ก็รู้ว่าเคสอื่นก่อนหน้านี้มันก็ไม่ได้ยุติธรรม ไม่ได้ถูกตีความตรงตามตัวบทกฎหมายอยู่แล้ว เลยคิดว่าในอนาคตการทำโพลธรรมดาๆ ก็อาจจะผิดกฎหมายได้เหมือนกัน ถึงแม้จะเป็นเพียงการตั้งคำถามก็ตาม
เราเตรียมใจมาตลอด จนวันที่ศาลนัดฟังคำสั่งถอนประกันครั้งที่ 3 หลังก่อนหน้านั้นเลื่อนฟังคำสั่งมา 2 ครั้งแล้วเราก็ต้องมาติดคุกจริงๆ ตอนแรกเหมือนทำใจได้ แต่พออยู่ไปจริงๆ มันยากกว่านั้นมาก เรายังคุยกับบุ้งอยู่เลยว่า “ทุกอย่างมันเหมือนถูกสต็อปไว้วันที่ 3 พฤษภา วันที่เราเข้ามา” เพราะเราไม่รู้ข่าวสารของโลกภายนอกเลย
“คุก” จากคำบอกเล่าของเพื่อนนักกิจกรรม เหมือนกับที่มาเจอด้วยตัวเองไหม
ก่อนหน้าจะถูกสั่งถอนประกัน เราก็มีคุยกับรุ้ง (ปนัสยา สิทธิจิรวัฒนกุล) แล้วก็มีหลายคนมาบอกเหมือนกันว่ามันจะเป็นแบบนู้น แบบนี้นะ แต่พอเข้ามาจริงๆ มาตรการกักตัวโควิดหลายอย่าง มันก็เริ่มลดลงแล้ว แต่ก็ยังเหมือนเดิมอยู่บ้าง อย่างมาตรการถ้าถูกเบิกตัวไปศาล จะต้องถูกแยกไปกักตัว หลายคนอาจจะชอบการถูกกักตัวอยู่ข้างบนมากกว่า แต่เราชอบที่จะได้เจอเพื่อนๆ ได้คุยกับคนข้างล่างมากกว่า เพราะเราได้เจอคนที่คอยซัพพอร์ตเราด้วย
เหมือนที่เคยเขียนจดหมายบอกว่า “คนเสื้อแดงมีอยู่ทุกที่” เรายังได้รับกำลังใจในนี้อยู่เหมือนกัน ถือว่าเป็นกำลังใจเล็กๆ ที่ทำให้รู้สึกดีมาก เรายังได้คุยกัน ยังมีเพื่อน ยังช่วยกันประคองให้แต่ละวันผ่านไปได้ อยู่ในนี้มันคือการสู้ทุกวินาที
“อยู่ในนี้มันคือการสู้ทุกวินาที” เป็นยังไง
อยู่ในนี้เราอยู่ในห้องสี่เหลี่ยมที่มี “กล้องวงจรปิด” ดูเรา 24 ชั่วโมง เราไม่ชอบการถูกลิดรอนสิทธิเสรีภาพอยู่แล้ว แต่พอมาอยู่ในนี้มันยิ่งกว่า ไม่มีเวลาส่วนตัวเลย แม้กระทั่งการเข้าห้องน้ำเขาก็เห็นหมด เห็นหมดทุกอย่าง
ตอนเข้ามาก็เข้ามาแต่ตัวเปล่าจริงๆ ไม่มีอะไรที่เป็นของเราเลยสักชิ้นเดียว ทุกอย่างต้องปรับตัวใหม่ ค่อยๆ พยายามหาวิธีเอาตัวรอดอย่างไม่เครียดและไม่ให้เป็นบ้าไปก่อนให้ได้ มันรู้สึกเหมือนต้องปรับตัวตลอดเวลา ต้อง alerts ตลอดเวลาจนรู้สึกเหมือนไม่ได้พัก
รับมือกับการถูกละเมิด Privacy ในเรือนจำยังไง
ก็มีแลบลิ้นใส่กล้อง กวนตีนใส่กล้องบ้าง (หัวเราะ) โอเค, ถ้าจะดูก็ดู สุดท้ายมันก็ต้องอยู่ให้ได้ เพราะเราทำอะไรไม่ได้ เราต้องอยู่แค่ในห้องนี้ ตลอด 24 ชั่วโมง
ที่บอกว่าสูญเสียอะไรไปเยอะมาก จากการออกมาต่อสู้และถูกขังอยู่ในเรือนจำ สูญเสียอะไร
ที่เสียแน่ๆ เลย คือ “เสรีภาพ” สองคือความเชื่อมั่นบางอย่างที่เราเคยเชื่อมาตลอด มันก็เสียไปเหมือนกัน เราได้เห็นกฎหมาย เห็นตำรวจ เห็นกระบวนการยุติธรรม ทุกอย่างมันต่างจากตอนที่เราเป็นคนธรรมดามาก เราได้เห็นว่าศาลตัดสินยังไง เห็นขั้นตอนชัดเจนขึ้นว่ามันไม่ยุติธรรมยังไง ทุกอย่างชัดขึ้นมากว่ามันไม่มีความยุติธรรมเลย เราเห็นปัญหา เห็นช่องโหว่ที่ชัดมากยิ่งขึ้น มีหลายอย่างที่เราคิดว่าอาจจะดีกว่านี้ แต่พอมาอยู่จริงๆ มันแย่กว่าที่คิดไว้
สามคือ สูญเสียมิตรภาพไปเยอะ แต่ก็เลี่ยงไม่ได้ แล้วก็เสียความรู้สึก ทุกวันนี้ไม่ใช่แค่ต้องปรับแค่เรื่องกายภาพ แต่สุขภาพจิตก็หนักเหมือนกัน ต้องพยายามควบคุมตลอดไม่ให้เบรกดาวน์
ในนี้เราต้องพยายามอย่างมากที่จะสู้ต่อให้ได้ เพราะสื่อสารกับข้างนอกยากมาก วันๆ หนึ่งได้คุยกับทนายแค่แป๊บเดียว เดี๋ยวก็ติดเสาร์-อาทิตย์แล้ว ช่วงที่เข้ามาแรกๆ ก็ติดวันหยุดเยอะมาก ทนายเข้าเยี่ยมไม่ได้ เรารู้สึกว่าเสียงของเราถูกตัดออกไปเกินครึ่งเลยนะ
ส่วนเรื่องเรียน เราคิดว่าเรียนตอนอายุเท่าไหร่ก็เรียนได้ แต่ก็ปฏิเสธไม่ได้ว่าการถูกขังในนี้มันทำให้เราเรียนช้าไปอีก ก่อนหน้านี้ก็เคยซิ่วมาแล้วรอบหนึ่ง สมมติว่าถ้ายังไม่ถูกปล่อยตัวก็คงจะต้องดรอปเรียน แล้วคงทำให้เรียนจบช้ากว่าเพื่อน
ทั้งๆ ที่เริ่มเคลื่อนไหวจริงจังแค่เพียง 4-5 เดือนเท่านั้น แต่กลับรู้สึกว่าเราสูญเสียอะไรไปเยอะ เจ็บเยอะมาก แต่มันก็มีการเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นตามมาหลังจากนั้นตลอด
คิดถึงใครข้างนอกที่สุด
ข้างนอกก็ไม่มีใครให้คิดถึงเป็นพิเศษ ถ้าคิดถึงจริงๆ ก็คงคิดถึงโลกภายนอกกับน้องแมว คิดถึงการใช้ชีวิตข้างนอก คิดถึงการทำงานข้างนอก
ถ้าออกมาอยากทำอะไรที่สุด
ตอนนี้ถ้าออกไปได้ อยากไปกินค่ะ อ๋อ! แล้วก็มีอย่างหนึ่งที่คุยกับบุ้ง คือเราอยากออกไปนอนที่นอนนุ่มๆ เพราะอยู่ในนี้ต้องนอนพื้นตลอด ปวดหลัง แล้วก็หาอะไรอร่อยๆ กินเหมือนตอนก่อนเข้ามา
บุ้งบอกว่าใบปอเป็น Eating Lover ทรมานไหมพอต้อง “อดอาหาร”
ตอนอยู่ข้างนอก หนูกินบุฟเฟ่ต์บ่อยมาก กินเยอะ (หัวเราะ) กินแหลกเลย บุ้งจะไม่ชอบกินของหวาน หนูก็จะกินให้ พอถูกถอนประกันให้มาอยู่ในคุก สิ่งที่ทำให้เรามีความสุขเพียงไม่กี่อย่างข้างในนี้ก็คือ ‘การกิน’ การได้กินอาหารที่คนข้างนอกส่งเข้ามา มันทำให้เราผ่านแต่ละวันในนี้ไปได้
เราไม่ได้อยากตาย เราอยากออกไปสู้ต่อ แต่พอถึงจุดที่ไม่ได้ประกันครั้งที่ 4 และถูกขังมาเดือนกว่าแล้ว มันเลยทำให้เรารู้สึกว่าจะต้องทำอะไรซักอย่าง เลยเลือกที่จะอดอาหารประท้วง
บุ้งเล่าเสริมว่า น้อง (ใบปอ) เคยบอกกับบุ้งว่า ตอนอยู่ข้างนอก ‘ความสุขคือการกิน’ เวลาได้กินใบปอจะเอ็นจอยมาก จะแฮปปี้ จะยิ้ม มีความสุขทุกข์แค่ไหน แค่ได้กินของอร่อยน้องก็จะดีขึ้น แต่พอมาอยู่ในนี้ รัฐเผด็จการทำกับเราแบบนี้ กระบวนการยุติธรรมทำกับเราแบบนี้ ถ้าต้องตายจากการอดอาหาร ก็ดีกว่าตายเพราะถูกขังโดยรัฐบาลเผด็จการ
หมายเหตุ: สัมภาษณ์เมื่อวันที่ 7 มิ.ย. 2565
ที่มา “อยู่ในนี้มันคือการสู้ทุกวินาที” รู้จัก ใบปอ ทะลุวัง นักกินตัวยงที่ตัดสินใจอดอาหารทวงคืนความเป็นธรรม
ศูนย์ทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชน