iLaw
11 hours ago
·
30 กรกฎาคม 2568 สภาผู้แทนราษฎรมีมติ “เห็นชอบ” ร่างพระราชบัญญัติยกเลิกประกาศคณะรักษาความสงบแห่งชาติและคำสั่งหัวหน้าคณะรักษาความสงบแห่งชาติบางฉบับที่หมดความจำเป็นและไม่เหมาะสมกับกาลปัจจุบัน (ร่างพ.ร.บ.ยกเลิกประกาศ-คำสั่ง คสช.) ในวาระที่สาม ด้วยคะแนนเสียง เห็นชอบ 402 เสียง ไม่เห็นชอบ 0 เสียง งดออกเสียง 1 เสียง ไม่ลงคะแนนเสียง 3 เสียง ส่งให้วุฒิสภาพิจารณาอีกสามวาระต่อไป หากผ่านวุฒิสภาแล้ว นายกรัฐมนตรีต้องนำร่างกฎหมายขึ้นทูลเกล้าฯ ให้พระมหากษัตริย์ลงพระปรมาภิไธยเพื่อประกาศเป็นกฎหมาย
.
กระบวนการพิจารณาร่างพ.ร.บ.ยกเลิกประกาศ-คำสั่ง คสช. ในวาระสอง ลงมติรายมาตรา และวาระสาม ใช้เวลาในการประชุมสภาต่อเนื่องกันตั้งแต่วันที่ 23 และและวันที่ 30 กรกฎาคม 2568 ในชั้นวาระสอง ลงมติรายมาตรา มีข้อถกเถียงสำคัญสองประเด็น
.
ประเด็นแรก คือ ระยะเวลามีผลยกเลิกคำสั่งหัวหน้าคสช. ที่ 4/2559 ที่ยกเว้นผังเมืองรวม “เปิดไฟเขียว” สร้างโรงงานผลิตพลังงานได้ ซึ่งในกระบวนการพิจารณาชั้นกรรมาธิการ (กมธ.) ข้างมากเสนอให้ “ทอดเวลา” ออกไปก่อน โดยให้มีผลยกเลิกสองปีหลังกฎหมายประกาศใช้ แต่กมธ. ข้างน้อย ได้แก่ รศ. ปิยบุตร แสงกนกกุล วรวุฒิ บุตรมาตร รังสิมันต์ โรม สส.พรรคประชาชน และว่าที่ร้อยตรี สมชาติ เตชถาวรเจริญ สส. พรรคประชาชน เห็นว่าควรให้ยกเลิกทันทีเหมือนคำสั่งส่วนใหญ่ตามร่างกฎหมายนี้
.
ปิยบุตร กล่าวเหตุผลที่ต้องสงวนความเห็น เริ่มจากอธิบายหลักการบังคับใช้กฎหมายว่า โดยหลักทั่วไป กฎหมายส่วนใหญ่เมื่อประกาศใช้ในราชกิจจานุเบกษา ก็จะมีผลใช้บังคับทันทีในวันถัดไป แต่มีบางกรณีที่มีข้อยกเว้นกำหนดระยะเวลาให้กฎหมายมีผลใช้บังคับในอนาคตได้ เมื่อเป็น “ข้อยกเว้น” จึงไม่ได้ใช้บ่อยๆ ไม่ได้ใช้เป็นการทั่วไป ต้องมีเหตุผลและความจำเป็นที่จะต้องกำหนดทอดเวลาออกไปก่อน ไม่ว่าจะเป็น 120 วัน 180 วัน หรือหนึ่งปี เพื่อให้หน่วยงานรัฐเตรียมความพร้อมหรืองบประมาณที่เกี่ยวข้องกับการบังคับใช้กฎหมาย ตัวอย่างเช่น กฎหมายสมรสเท่าเทียม นอกจากนี้ ยังมีเหตุผลตามหลักกฎหมายมหาชน คือ การคุ้มครองหลักความมั่นคงแห่งนิติฐานะ การคุ้มครองความเชื่อถือไว้วางใจของบุคคล กฎหมายหนึ่งฉบับก่อตั้งสิทธิให้บุคคลจำนวนมาก หากเปลี่ยนแปลงกฎหมายก็จะกระทบต่อผู้ได้รับประโยชน์ จึงควรมีช่วงระยะเวลาให้บุคคลได้ตั้งตัวและทราบล่วงหน้าว่าสิทธิประโยชน์ที่เคยได้รับจะเปลี่ยนแปลงไป
.
สำหรับคำสั่งหัวหน้าคสช. ที่ 4/2559 ตนเห็นว่าควรยกเลิกทันทีไม่ต้องรอระยะเวลา เกือบเก้าปีเต็มแล้วที่ยกเว้นพ.ร.บ.การผังเมือง พ.ศ. 2562 ได้ใช้ข้อยกเว้นมานานเพียงพอแล้ว ควรกลับมาสู่ระบบปกติ สิทธิประโยชน์ที่โรงงานหรือกิจการใดได้ไป ก็ให้คุ้มครองต่อไป
.
ในการประชุมสภา วันที่ 23 กรกฎาคม 2568 เมื่อถึงขั้นตอนลงมติรายมาตรา มาตรา 2 ระยะเวลาบังคับใช้กฎหมาย ที่ประชุมสภาผู้แทนราษฎร มีมติ “เห็นด้วย” กับกมธ. ข้างน้อย ด้วยคะแนนเสียง 437 เสียง เห็นด้วยกับกมธ. ข้างมาก 3 เสียง งดออกเสียง 1 เสียง ไม่ลงคะแนนเสียง 1 เสียง โดยสรุปคือ คำสั่งหัวหน้าคสช. ที่ 4/2559 จะถูกยกเลิกทันทีในวันถัดจากกฎหมายประกาศใช้
.
ประเด็นที่สอง คือ การยกเลิกคำสั่งหัวหน้าคสช. ที่ 72/2559 หรือคำสั่ง “ปิดเหมืองทองคำ” ที่ส่งผลให้รัฐบาลไทยมีข้อพิพาทกับบริษัทคิงส์เกต บริษัทออสเตรเลีย โดยกมธ. ข้างมากเห็นว่าจะคงคำสั่งนี้ไว้ ไม่ยกเลิก ด้วยเหตุผลว่าจะกระทบต่อคดีที่อยู่ในการพิจารณาของอนุญาโตตุลาการระหว่างประเทศ
.
ก่อแก้ว พิกุลทอง กมธ.ข้างมาก แจงว่า กมธ.ไม่ว่าจะข้างมากหรือข้างน้อย ตระหนักถึงปัญหาเรื่องเหมืองทองอัคราเช่นกัน ทั้งปัญหาด้านสิ่งแวดล้อมที่ประชาชนในพื้นที่ได้รับผลกระทบโดยตรง อย่างไรก็ดี เหมืองทองอัคราก็ปฏิเสธว่าสารโลหะหนักต่างๆ ไม่ได้มาจากเหมืองทองคำ จนถึงตอนนี้ยังไม่มีความชัดเจนว่าหน่วยงานใดที่จะต้องสืบเสาะแก้ปัญหาเรื่องนี้ จึงฝากรัฐมนตรีว่าการกระทรวงอุตสาหกรรมจัดการเรื่องนี้
.
เหตุผลที่กมธ. ข้างมากไม่กล้ายกเลิกคำสั่งฉบับนี้ เพราะตัวแทนของอัยการสูงสุดที่มาชี้แจงในชั้นกมธ. ให้ความเห็นว่าถ้ายกเลิกแล้วจะมีความเสี่ยงมีผลกระทบต่อรูปคดี เพราะการชี้แจงต่ออนุญาโตตุลาการระหว่างประเทศนั้น ฝ่ายรัฐบาลไทยได้ให้เหตุผลว่าที่ใช้คำสั่งคสช. เพราะประชาชนจำนวนมากได้รับผลกระทบจากการทำเหมืองทองแห่งนี้ ถ้าใช้กฎหมายทั่วไปจะต้องใช้เวลานานจึงต้องใช้คำสั่งนี้ไป ถ้าหากยกเลิกคำสั่งหัวหน้าคสช. ที่ 72/2559 เท่ากับว่าคำสั่งนี้ก็จะสิ้นไป ปัญหาที่รัฐบาลไทยอ้างว่าเป็นปัญหาระดับชาติ ก็จะไม่มีแล้ว นี่คือเหตุผลที่กมธ. ข้างมากกังวล
.
รศ. ปิยบุตร แสงกนกกุล กล่าวว่า คำสั่งหัวหน้าคสช. ที่ 72/2559 กำหนดให้มีการระงับการประกอบกิจการเหมืองแร่และให้ยุติการทำเหมืองตั้งแต่ 1 มกราคม 2560 เป็นต้นไป แต่หลังจากนั้นเมื่อเอกชนที่ได้รับใบอนุญาตเล็งเห็นว่าบริษัทของตนเชื่อมโยงเกี่ยวเนื่องกับบริษัท คิงส์เกต ซึ่งเป็นบริษัทสัญชาติออสเตรเลีย และรัฐไทยก็ทำข้อตกลงเขตการค้าเสรี (Free Trade Area : FTA) ระหว่างรัฐบาลไทยและออสเตรเลียด้วย การวินิจฉัยข้อพิพาทเขตการค้าเสรีต้องทำโดยอนุญาโตตุลาการที่รัฐบาลทั้งสองฝ่ายตั้งขึ้นมา
.
ปิยบุตรกล่าวต่อไปว่า เรื่องจะไม่มีปัญหาเลยหากรัฐบาล คสช. ใช้กฎหมายปกติออกคำสั่งปิดเหมืองทองคำไป หากเอกชนผู้ได้รับใบอนุญาตไม่เห็นด้วย ก็ยังมีสิทธิไปฟ้องร้องต่อศาลปกครองได้ หากใช้กระบวนการปกติจะไม่มีทางที่เรื่องไปถึงอนุญาโตตุลาการแบบที่กำลังประสบปัญหาอยู่ เมื่อถูกฟ้องต่ออนุญาโตตุลาการ รัฐบาลก็กลับมาต่ออายุกิจการเหมืองทองอัครา อนุญาตให้สำรวจที่ได้อีก 44 แปลงตั้งแต่ 26 ตุลาคม 2563 ถึง 25 ตุลาคม 2568 ต่ออายุประทานบัตรสี่แปลงไปอีก 10 ปี สิ่งที่รัฐบาลและ คสช. ตัดสินใจด้วยเหตุผลว่าต้องปิดกิจการเหมืองทองคำเพราะกระทบกับประชาชนในพื้นที่และกระทบกับสิ่งแวดล้อม แต่ท้ายที่สุดปัญหาเรื่องสิ่งแวดล้อมและปัญหาประชาชนก็ไม่ได้แก้ไขอย่างสมบูรณ์ ตรงกันข้ามกลับมาเปิดเหมืองทองคำใหม่ และยังมีปัญหาใหม่อย่างการถูกฟ้องร้องในชั้นอนุญาโตตุลาการ ผู้ที่ออกคำสั่งดังกล่าว กลับไม่ต้องรับผิดชอบอะไรเลย เพราะมีมาตรา 44 ของรัฐธรรมนูญ (ชั่วคราว) 2557 คุ้มครองไว้อยู่ หากรัฐบาลไทยต้องชดใช้ค่าเสียหาย ผู้ที่ออกคำสั่งไปอยู่ที่ไหน และจะรับผิดชอบอย่างไร
.
ในเมื่อคนออกคำสั่งไม่ต้องรับผิดชอบ กลับทิ้งภาระให้ข้าราชการประจำต้องต่อสู้คดี เหตุใดรัฐบาลจึงไม่เจรจาต่อรองให้ทางบริษัทคิงส์เกต ยุติข้อพิพาท จะได้ไม่ต้องชดเชยค่าเสียหายถึง 25,000 ล้านบาท ปิยบุตรระบุว่า ในฐานะกมธ. ข้างน้อย เห็นตรงกันข้ามให้ยกเลิกคำสั่งดังกล่าวทันที เหตุผลแรกคือ คดีชั้นอนุญาโตตุลาการเสร็จสิ้นกระบวนความแล้ว เหลือนัดฟังคำชี้ขาด การยกเลิกคำสั่งดังกล่าวจึงไม่กระทบต่อรูปคดี เหตุผลที่สอง คือ การยกเลิกคำสั่งดังกล่าวยิ่งแสดงให้เห็นว่ารัฐไทยแสดงความรับผิดชอบว่าคำสั่งดังกล่าวมีปัญหาในระบบกฎหมาย เป็นการใช้อำนาจพิเศษตามมาตรา 44 ไปปิดเหมืองทองคำ
.
ในการลงมติรายมาตรา ที่ประชุมสภาผู้แทนราษฎรมีมติเห็นด้วยกับกมธ. ข้างมาก ที่ไม่ยกเลิกคำสั่งหัวหน้าคสช. ที่ 72/2559 ด้วยคะแนนเสียงเห็นด้วย 232 เสียง ไม่เห็นด้วย 173 เสียง งดออกเสียง 3 เสียง ไม่ลงคะแนนเสียง 3 เสียง
.
.
อ่านทั้งหมดได้ที่ https://www.ilaw.or.th/articles/53683https://www.facebook.com/photo/?fbid=1162234865950131&set=a.625664036273886